چکیده:
اصفهان، شهری با سابقه کهن در مرکزفلات ایران، هزار سال تجربه شهرنشینی به شیوة اسلامی- ایرانی را پشت سرگذاشته و در این گذر طعم ویژة سه دورة برجسته( آل بویه، سلجوقیان، صفویه) را آزموده است ؛ که اوج آن در دوره صفویه رغم خورد. یکی از نمادهای بالندگی شهرنشینی در این دوره توسعه «اقتصاد شهری» اصفهان بود که عوامل گوناگونی در تحقق آن نقش داشتند. دراین پژوهش نقش شاخص های «جمعیت»،« زیرساخت های حمل و نقل» و«مکان یابی» که از مؤلفه های علم «اقتصاد شهری» به شمار می روند، مورد بررسی قرار می گیرند. در این راستا، این سوال مطرح می شود که این شاخص ها تحت تأثیر چه عواملی شکل گرفتند و چه نقشی در توسعه سازمان «اقتصاد شهری» اصفهان در این دوره داشتند. پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که عواملی نظیر «تراکم جمعیت»، « توسعه زیر ساخت های حمل ونقل» و «مکان یابی مناسب عناصر شهر» تأثیر بسزایی در توسعه «اقتصاد شهری»اصفهان دوره صفوی داشته اند.
خلاصه ماشینی:
؛ مطالعات اقتصاد شهري به دنبال پاسخ به اين پرسش هاست : چرا شهرها درجايي که هستند استقراريافته اند؟ چرا بعضي از آن ها بزرگ و بعضي ديگر کوچک اند؟ ماهيت و آثار اقتصادي يک شهر چيست ؟ (زنگنه ،١٣٨٩:١٤) جذب و تراکم «جمعيت » و تأثير آن بر «اقتصاد شهري» اصفهان يکي از موضوعات کليدي در تعريف مفهوم شهر ازنظر اقتصادي، «جمعيت » است ؛ چراکه جمعيت از عوامل پيشران اقتصاد شهري به شمار مي رود.
اما در عصر صفويه علاوه بر اين عوامل اقداماتي توسط شاه عباس اول درزمينه ٔ◌ جذب جمعيت انجام شده است که سازمان اقتصاد شهري اين شهر را بيش ازپيش متحول کرد.
تکوين شهر اصفهان در دورة صفويه را تا حد زيادي به سياست شاه عباس اول نسبت داده اند؛ که با انتخاب اين شهر به عنوان پايتخت و اقدامات وي شرايط براي تراکم جمعيت و توسعه اقتصاد شهري اصفهان فراهم شد.
در اين دوره باسياست گذاري شاه عباس گروه هاي جمعيتي مختلفي از قوميت ها و مذاهب گوناگون از ملل مختلف ازجمله ؛ «هندي ها، تاتارها، شاخه هاي مختلفي از ترکها، يهوديان ، ارامنه ، گرجي ها، انگليسي ها، هلندي ها، فرانسوي ها، ايتاليائي ها و اسپانيائي ها (اولئاريوس ،١٣٨٥: ٢٤٢)، جذب شهر اصفهان شدند که هم به واسطه ايجاد تراکم جمعيت و هم به عنوان شهروند فعال در عرصه هاي مختلفي اقتصادي شهر، نقش کليدي در توسعه سازمان اقتصاد شهري اين شهر داشتند.