چکیده:
ایران و مصر دو آوردگاه مهم «نواندیشی» در جهان اسلام به شمار می‌روند که مصلحان سیاسی و متفکران اجتماعی و دینی آنها کوشیده‌اند به علل عقب‌ماندگی و انحطاط جوامع اسلامی پی برده و با آنها به مبارزه بپردازند. سوابق فرهنگی، تاریخی و دینی به علاوه‌ی عواملی نظیر موقعیت ژئوپلیتیک و جایگاه ویژه‌ی دو کشور در جهان اسلام، مشابهت‌های فراوانی را در مسیر تحولات اجتماعی و سیاسی این دو جامعه در دوران معاصر رقم زده است. پژوهش حاضر با استفاده از چارچوب نظری تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف و لاکلا و موفه، در پی پاسخ به این پرسش است که نواندیشی دینی در ایران و مصر با توجه به اندیشه‌ی شیخ هادی نجم‌آبادی در ایران و شیخ محمد عبده در مصر با چه فرصت‌ها و دستاوردها و نیز چالش‌ها و موانعی روبه‌رو بوده است؟ یافته‌های حاصل از بررسی اندیشه‌ی این نواندیشان دینی با تأکید بر گردآوری اطلاعات بر اساس شیوه‌ی کتابخانه‌ای و اسنادی، بیان‌گر آن است که تجربه‌ی نواندیشی دینی در کشورهای مذکور در مسائلی چون عقل گرایی،مبارزه با خرافات، جهل و سرخوردگی از غرب ، مبارزه با استبداد و استعمار و تلاش برای پیوند امت اسلامی وضعیتی مشابه دارند و در مسائلی چون سکولاریسم، قومیت و ناسیونالیسم دارای موقعیت متفاوتی هستند.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر با استفاده از چارچوب نظري تحليل گفتمان انتقادي نورمن فرکلاف و لاکلا و موفه ، در پي پاسخ به اين پرسش است که نوانديشي ديني در ايران و مصر با توجه به انديشه ي شيخ هادي نجم آبادي در ايران و شيخ محمد عبده در مصر با چه فرصت ها و دستاوردها و نيز چالش ها و موانعي روبه رو بوده است ؟ يافته هاي حاصل از بررسي انديشه ي اين نوانديشان ديني با تأکيد بر گردآوري اطلاعات بر اساس شيوه ي کتابخانه اي و اسنادي، بيان گر آن است که تجربه ي نوانديشي ديني در کشورهاي مذکور در مسائلي چون عقل گرايي، مبارزه با خرافات ، جهل و سرخوردگي از غرب ، مبارزه با استبداد و استعمار و تلاش براي پيوند امت اسلامي وضعيتي مشابه دارند و در مسائلي چون سکولاريسم ، قوميت و ناسيوناليسم داراي موقعيت متفاوتي هستند.
به عنوان مثال مقاله «مدرنيسم بومي؛ کندوکاوي در انديشه هاي شيخ هادي نجم آبادي» به قلم صادق زيباکلام و محمد بيدگلي که در آن نويسندگان با تکيه بر آراء شيخ هادي نجم آبادي به دنبال پاسخ به اين پرسش اصلي هستند که آيا انديشه هاي شيخ ، به تقويت يا تضعيف نهادها و ساختارهاي مدرن انجاميده است يا خير و گفتمان مشروطه خواهي شيخ هادي با چه شيوه هايي در پي ايجاد هماهنگي و حل تعارض هاي ميان دين با انديشه هاي نوگرايانه و دموکراتيک غربي بوده است ؟ اما در مجموع ميتوان گفت آثار با وجود تنوعشان - صرف نظر از جهت گيريهاي فکري خاصي که در پاره اي از آنها وجود دارد- به طور اخص به مقايسه وجوه تشابه و تمايز نو انديشي ديني در ايران و مصر از طريق تکيه بر آراء شيخ هادي نجم آبادي و شيخ محمد عبده نپرداخته اند و گفتمان هاي اين دو نوانديش ديني را در مقام مقايسه قرار نداده اند.
(
, 
, 
)
