چکیده:
بارش یکی از مهمترین پدیدههای آب و هوایی و یکی از مهمترین عوامل ایجاد رواناب می باشد که نقش بارزی در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب و مخاطرات ناشی از سیلاب دارد. بارشهای حدی پتانسیل ایجاد سیلاب را دارند. دراین تحقیق با بررسی و شناخت استان به لحاظ بارش، فیزیوگرافی، توپوگرافی و ژئومرفولوژی آستانه حدی که توانایی ایجاد رخداد سیلاب داشته باشد انتخاب و سپس با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، نرم افزارهای ArcMap و Excel و دادههای روزانه بارش طی دوره آماری 25 ساله از سال 1990 تا 2014 ایستگاههای سینوپتیک، اقلیم شناسی و بارانسنجی استان سیستان و بلوچستان، تعداد 72 رخداد بارش 24 ساعته در آستانه حدی20 میلیمتر و بالاتر (بیشینه بارش 24 ساعته اتفاق افتاده در ایستگاهها) پهنهبندی شد. بررسی نقشه پهنهبندی نشان میدهد که بیشترین تاثیر بارش در این آستانه حدی در نواحی ساحلی و جنوبی استان میباشد. نظر به اینکه 80 درصد بارشهای 20 میلی متر و بالاتر در پاییز و زمستان رخ داده است، به تحلیل کمی سامانههای فصول سرد سال (37 رخداد) پرداخته شد. تحلیل سینوپتیک نقشههای همدید، وزش رطوبتی ترازهای 500 و 700 ه. پ. (هکتو پاسگال)، متوسط روزانه فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 ه. پ. و نقشههای امگا (صعود قائم هوا) در تراز دریا و 500 ه. پ. انجام و الگوی کلی سامانههای غربی که منشاء بارش های حدی 20 میلیمتر و بالاتر در استان سیستان و بلوچستان در دوره سرد سال است، رسم شد. با توجه به اینکه بارشهای حدی زمینه ساز وقوع سیلاب می باشند، با بررسی عوامل ایجاد بارش های حدی می توان وقوع سیلاب را سریعتر پیش بینی نمود و با اعلام هشدار از ریسک سیلاب ها کاسته میشود.
Precipitation is one of the most important climatic phenomena. Understanding the spatial and time distribution of precipitation has a significant role in the planning and management of water resources and flood risks. In this study, daily precipitation data from synoptic, climatology and rain-gauge stations of Sistan and Baluchestan during 25 year period (1990 – 2014) are collected. The numbers of 24 hours precipitation with extreme rainfall of 20 millimeters or more at stations evaluated and by using of Statistical software are investigated. Then zoning map for extreme rainfall of 20 mm by GIS was obtained. Assessing of zoning map showed that the most effect of extreme rainfall has happened in coastal areas and southern province. Time distribution of extreme rainfall showed that 80 percent of extreme rainfalls have happened in cold seasons (autumn and winter). Hence, Synoptic conditions of western systems are assessed. Applying synoptic analysis of different maps such as humidity levels of 500 and 700 H.P., sea level pressure, 500 H.P. pressure and convective available potential energy maps, showed that enriching of precipitation systems by the Persian Gulf and Oman Sea in cold seasons are caused extreme rainfall of 20 mm in Sistan and Baluchestan Province.
خلاصه ماشینی:
دراین تحقیق با بررسی و شناخت استان به لحاظ بارش ، فیزیوگرافی ، توپوگرافی و ژئومرفولوژی آستانه حدی که توانایی ایجاد رخداد سیلاب داشته باشد انتخاب و سپس با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، نرم افزارهای ArcMap و Excel و دادههای روزانه بارش طی دوره آماری ٢٥ ساله از سال ١٩٩٠ تا ٢٠١٤ ایستگاههای سینوپتیک ، اقلیم شناسی و باران سنجی استان سیستان و بلوچستان ، تعداد ٧٢ رخداد بارش ٢٤ ساعته در آستانه حدی ٢٠ می یل متر و بالاتر (بیشینه بارش ٢٤ ساعته اتفاق افتاده در ایستگاه ها) پهنه بندی شد.
با استفاده از آمار و داده های روزانه بیشینه بارش ٢٤ ساعته ، ایستگاه های سینوپتیک ، اقلیم شناسی و باران سنجی استان سیستان و بلوچستان طی دوره آماری ٢٥ ساله بین سال های ١٩٩٠ تا ٢٠١٤ میلادی به پهنه بندی ، تعداد ٧٢ عدد از رخدادهای بی یشنه بارش ٢٤ ساعته ٢٠ م یلی متر و بیشتر با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی پرداخته شده است .
شکل ٥: نقشه حداکثر بارش ٢٤ ساعته در ایستگاه ها )به تصویرصفحه رجوع شود) شکل ٦ : نقشه پهنه بندی تعداد روزهای با بارش ٢٠ میلی متر و بالاتر طی دوره آماری(١٩٩٠-٢٠١٤) سپس داده های مربوط به بیشینه بارش های٢٤ ساعته به میزان ٢٠ میلیمتر و بیشتر، استان سیستان و بلوچستان پهنه بندی شد و در شکل شماره ٦ نشان داده شده است .
Keywords: Extreme rain, Precipitation systems, Synoptic analysis, Sistan and Baluchestan Province.