بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی بر سیل‌خیزی و دبی رواناب حوضه آبریز عموقین مقاله

پیشرفت تکنیک‌های تخمین سیلاب امکان استفاده از مدل‌های بارش - رواناب را برای ارزیابی خصوصیات هیدروگراف سیل در حوضه‌های آبخیز و کاهش خطرات سیل ایجاد کرده است. این مطالعه با هدف تعیین تاثیر تغییرات کاربری اراضی در میزان بیشینه دبی سیلاب با استفاده از مدل WMS در حوضه عموقین واقع در استان اردبیل، انجام شده است. مساحت حوضه مذکور 78 کیلومتر مربع بوده و برای تعیین مقدار CN منطقه از تلفیق نقشه کاربری اراضی و گروه هیدرولوژیک خاک(B,C,D) به‌دست آمده از تحلیل تصاویر ماهواره لندست 8 در نرم افزار Idrisi32 و روی هم‌گذاری آن‌ها در محیط ArcGIS به‌دست آمد که برای سال‌های 2000 و 2015 به‌ترتیب برابر 4/ 76 و 7/ 78 برآورد گردید. نتایج واسنجی (RE= 7.17، RMSE = 0.44) و اعتبار‌سنجی مدل (RE = 2.51، RMSE = 0.0042) با وقایع بارندگی- رواناب در منطقه نشان‌داد که میزان حداکثر دبی سیلاب و حجم سیلاب به‌خوبی با مقادیر مشاهده شده مطابقت دارد. نتایج نشان‌داد، با توجه به حساسیت بالای این مدل به توزیع بارندگی در سرتاسر منطقه، استفاده از هایتوگراف بارندگی منطقه برای دستیابی به نتایج مطلوب مدل ضروری می‌باشد. همچنین شماره منحنی حوضه، بین سال‌های 2000 تا 2015 افزایش سه درصدی داشته است که در نتیجه کاهش کیفیت مراتع و تغییر کاربری مراتع به زمین‌های کشاورزی بوده و در مناطقی از حوضه می باشد که بیشترین پتانسیل سیل‌خیزی و فرسایش را دارا می‌باشند که سبب می‌شود برای دوره‌های بازگشت 25، 50 و 100 ساله، حداکثر دبی سیلاب به ترتیب برابر 22/ 26 و 5/ 25درصد افزایش ‌یابد. بنابر‌این، با توجه به افزایش قابل توجه دبی سیلاب‌ها متاثر از تغییر کاربری در سطح حوضه، مدیریت کاربری اراضی منطقه لازم و ضروری می‌باشد.

The progress in flood estimation techniques has enabled us to use rainfall-runoff models to evaluate the hydrographic properties of the flood in watersheds, thus lowering the risks of flooding. Accordingly, this study aimed to determine the peak flood discharge for Amuqin to reveal the impact of land use changes on peak flood discharge using a WMS model. Amuqin area stretches across approximately 78 km2 of land. The Curve Number (CN) of the basin was found by integrating land use maps with soil hydrologic group (B, C, D) obtained from analyzing Landsat 8 Images in IDRISI32 and overlaying the maps in ArcGIS and were estimated at 76.4 and 78.7 for 2000 and 2015, respectively. The model calibration (RE= 7.17، RMSE = 0.44) and validation results (RE%= 2.51, RMSE= 0.0042) with rainfall-runoff phenomena in the area, suggested consistency with observations. Given the high sensitivity of this method to rainfall distribution, an analysis of rainfall across the region is required to obtain reliable results. Further, the curve number of the basin showed a 3% increase between 2000 and 2015 due to the reduced quality of the rangelands and the change to agricultural land use in areas of the basin most prone to flooding and erosion, which increases the peak flood discharge by 22, 26 and 25.5% for return periods of 25,50 and 100 years, respectively. The management of land use seems in order to prevent future increases in the catchment CN.

مجله مخاطرات محیط طبیعی، دوره هشتم ، شماره بیست و دوم ، زمستان ١٣٩٨ تاریخ دریافت مقاله : ١٣٩٧/٠٨/١٨ تاریخ بازنگری اولیه مقاله : ١٣٩٧/١٠/١٧ تاریخ پذیرش مقاله : ١٣٩٨/٠١/٢٠ صفحات : ١٦٢ - ١٤٥ بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی بر سیل خیزی و دبی رواناب حوضه آبریز عموقین یاسر حسینی ١*، جواد رمضانی مقدم ٢، زهرا عبدالعلیزاده 3 چکیده پیشرفت تکنیکهای تخمین سیلاب امکان استفاده از مدلهای بارش - رواناب را برای ارزیابی خصوصیات هیدروگراف سیل در حوضه های آبخیز و کاهش خطرات سیل ایجاد کرده است . مساحت حوضه مذکور ٧٨ کیلومتر مربع بوده و برای تعیین مقدار CN منطقه از تلفیق نقشه کاربری اراضی و گروه هیدرولوژیک خاک(B,C,D) بهدست آمده از تحلیل تصاویر ماهواره لندست ٨ در نرم افزار Idrisi٣٢ و روی هم گذاری آنها در محیط ArcGIS بهدست آمد که برای سال های ٢٠٠٠ و ٢٠١٥ به ترتیب برابر ٧٦/٤ و ٧٨/٧ برآورد گردید. همچنین شماره منحنی حوضه ، بین سال های ٢٠٠٠ تا ٢٠١٥ افزایش سه درصدی داشته است که در نتیجه کاهش کیف ت یمراتع و تغییر کاربری مراتع به زمین های کشاورزی بوده و در مناطقی از حوضه می باشد که بیشترین پتانسیل سیل خیزی و فرسایش را دارا میباشند که سبب میشود برای دوره های بازگشت ٢٥، ٥٠ و ١٠٠ ساله ، حداکثر دبی سیلاب به ترتیب برابر ٢٦/٢٢ و ٢٥/٥درصد افزایش یابد. محمدی و همکاران (١٣٩٤) اثر تغییر کاربری اراضی بر هیدروگراف سیل حوضه آبخیز جعفرآباد استان گلستان را مورد مطالعه قرار دادند نتایج نشان داد که افزایش ٤/٢ درصدی مساحت جنگل باعث کاهش ٠/٨ درصدی دبی اوج سیل و ٤/٤٤ درصدی حجم سیلاب برای رخدادهای کوچک سیل میشود.