چکیده:
بیان مسئله
تزیین، یکی از پایه های اصلی هنر معماری است. زیباسازی بنا به واسطه نقوش گیاهی در شیوه های مختلف هنری، پاسخی به نیاز انسان به طبیعت و حفظ آن در محیط بوده است. روستای حاجی آباد یکی از دهکده های هدف گردشگری ورامین است. این روستا در ۲۵ کیلومتری شرق بافت تاریخی شهر ورامین، در دروازه کویر واقع شده است و عمارت هایی به قدمت ۴۰۰ سال، مربوط به دوره زندیه و قاجار دارد. یکی از این بناها، خانه- قلعه بنی عامری است که در فهرست آثار ملی شهرستان ورامین به ثبت رسیده، ولی در معرض تخریب است. عدم سکونت، متروک ماندن و به تبع آن، عدم مراقبت و مرمت بنا، سبب تشدید آسیب های واردشده و تخریب یکی از برجک های این بنا شده است. به بیان مالک این بنا، ساختمان قدمت ۲۵۰ ساله دارد و متعلق به دوره فتحعلی شاه قاجار است، که با الگویی منطبق بر معماری ایرانی- اسلامی (چهار ایوانی) ساخته شده است. تزیینات متنوع گچ بری این خانه-قلعه متشکل از نقوش گیاهی، حیوانی، هندسی و انسانی هستند.
هدف پژوهش
این پژوهش در پی بازخوانی هویت نقوش گچ بری به جای مانده در این عمارت است. لذا برای پاسخ به این سوال که نقوش گچ بری خانه- قلعه بنی عامری از نظر شکلی متاثر از کدام دوره تاریخی هستند، طبق مطالعات میدانی از روستای حاجی آباد ورامین، تزیینات گچ بری این عمارت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با فرض اینکه نقوش گچ بری این بنا به لحاظ شکلی از دوره ساسانی تاثیر پذیرفته اند، با نمونه های نقوش تزیینی دوره ساسانی تطبیق داده شدند.
روش تحقیق
این پژوهش، که به لحاظ ماهیت، تاریخی است، به روش توصیفی-تحلیلی در تطبیق با نقوش برجامانده از هنر دوره ساسانی و با استفاده از اسناد کتابخانه ای و مشاهده ای انجام شده است.
نتیجه گیری
با توجه به پیشینه قوی هنر و معماری در ورامین و بقایای آثاری که متعلق به دوره ساسانی است، و طبق بررسی های انجام شده و شناسایی نقوش استخراج شده از خانه-قلعه بنی عامری، نتایج حاصل نشانگر تشابه قابل توجه نقوش این خانه-قلعه با نقوش دوره ساسانی است. همچنین از منظر کیفیات بصری، عملکرد ظاهری، فن شناسی، محتوایی و معنای نمادین نقوش به تحلیل نگاره های این خانه پرداخته شد که موید بازنگری و تقلیدهایی از نگاره پردازی های دوره ساسانی بودند.
Problem statement
The decoration is one of the main foundations of architecture art. Ornamentation using plant motifs in different artistic ways has been a response to the human need for nature and its preservation in the environment. Hājiyābād Village in Varamin has been a tourism target. The village is located 25 kilometers east of the historical city of Varamin at the gate of the desert and has mansions dating back 400 years to the Zandieh and Qajar periods. One of these buildings is Bani-Ameri’s castle-like house which has been registered as the national monuments of Varamin. This monument is at the risk of being ruined. Lack of residence, abandonment, and lack of care and maintenance of the building have exacerbated the damage process and have destroyed one of the turrets. According to the owner of this building, this monument is 250 years old and belongs to the period of Fath Ali Shah Qajar and built based on Iranian-Islamic architecture (four-Ivans). The castle-like house is variously decorated by plant, animal, human, and geometric motifs.
Research objective
The purpose of the research was to re-examine the identity of the stucco motifs in this mansion. To answer this question that which historical period has influenced the shape of stucco motifs in Bani-Ameri’s castle-like house, we carried out a field study in Hājiyābād Village in Varamin and we analyzed the decorations of stucco motifs of this building. Based on this assumption that the shapes of stucco motifs of this building had been influenced by the works in Sassanid, we examined to see if Bani Ameri’motifs correspond with the decorative motifs of the Sassanid period.
Research method
This historical study is descriptive-analytical in nature. We gathered the data from documents and observations to examine the extent to which decorations match the Sassanid tradition.
Conclusion
With regard to the strong historical background of architecture in Varamin, the relics belonging to the Sassanid period, and based on the studies and careful examination of motifs in the house-castle of Bani Ameri, we found significant similarities between the motifs of this house with those of the Sassanid period. Analyzing visual qualities, form, architectural technology, content, and symbolic meaning of the designs as well as the paintings of this house confirmed that the influence of the motifs from the art in the Sassanid period.
(
, 
, 
)
