چکیده:
ﻣﻼ ﺧﺪر اﺣﻤﺪ ﺷﺎهوﯾﺴﯽ ﻣﯿﮑـﺎﯾﯿﻠﯽ، ﻣﺸـﻬﻮر ﺑـﻪ ﻧـﺎﻟﯽ) ۱۸۰۰-۱۸۵۶م (ﯾﮑـﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮان زﺑﺎن و ادب ﮐﺮدی، در ﻣﮑﺘﺐ ﺑﺎﺑﺎن اﺳـﺖ. زﺑـﺎن ﺳـﺨﺘﻪ و ﺳـﻨﺠﻪ و ﻫﻨﺮی او در اﺷﻌﺎر، ﻟﻘﺐ ﺣﺎﻓﻆ ﮐﺮدی را ﺑﺮای اﯾـﻦ ﺷـﺎﻋﺮ ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﺑـﻪ وام ﺳـﺘﺎﻧﺪه اﺳﺖ. او ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬـﺎی: ﮐـﺮدی ﺳـﻮراﻧﯽ، ﻋﺮﺑـﯽ، ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺗﺮﮐـﯽ ﺗﺴـﻠﻂ داﺷـﺘﻪ و ﺷـﻌﺮ ﻣﯽ ﺳﺮوده اﺳﺖ. دﯾﻮان او ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت او را ﺑﻪ وﯾـﮋه در ادب ﮐـﺮدی و ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ. او ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﺑﺎن ﻫﻨﺮیِ ﺷﻌﺮ ﮐﺮدی را از» ﻫﻮراﻣﯽ «ﮐﻪ ﻗﺒﻼّ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪی ﻣﻮﻟﻮی ﮐﺮد ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪه ﺑﻮد، ﺑﻪ ﮐﺮدی ﺳﻮراﻧﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ داد. دﯾﻮان اﺷﻌﺎر اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ ﮐﺮد، ﻣﺸﺤﻮن از ﻇﺮاﻓﺘﻬﺎی ﻫﻨـﺮی و ادﺑـﯽ اﺳـﺖ. ﯾﮑـﯽ از درون ﻣﺎﯾﻪﻫﺎی دﯾﻮان او ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ، ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن اﺳﺖ. ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺶ ﮐﻞ دﯾﻮان ﻧﺎﻟﯽ، اﻣﺜﺎل ﺳﺎﯾﺮ آن را ﺑﺮﺳﯽ و اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮدهاﻧﺪ. ﻧﺘﯿﺠﻪای ﮐﻪ از اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﺣـﺎﮐﯽ از آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧـﺎﻟﯽ ﺑـﺎ وﺟـﻮد آﻧﮑـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﮐﻼﺳﯿﮑﻬﺎی ﺑﺰرگ ﺷﻌﺮ ﮐﺮدی و دارای زﺑﺎﻧﯽ رﺳﻤﯽ و اﺳﺘﻮار اﺳﺖ اﻣﺎ ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﯿﺎﻧـﻪ، ﺑﻪ وﯾﮋه اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دواوﯾﻦ ﻓﺎرﺳﯽ از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻫﯿﭻ ﮐﻢ ﻧﺪارد.