چکیده:
فراکسیون‌های پارلمانی ازجمله قابلیت‌های مهم برای اداره بهینه پارلمان‌ها هستند که در اداره مجلس شورای اسلامی رسما هیچ نقشی ایفا نمی‌کنند. در این نوشته کوشیده‌ایم با رهیافت تحلیل انتقادی آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، الگوی توزیع چند فرصت مهم ـ موقعیت کرسی در صحن علنی، عضویت در کمیسیون‌های تخصصی، نطق‌ها و اقتدارات انتظامی ـ را بررسیده و برتری‌های الگوی «تقسیم موزون» فرصت‌ها را معرفی کنیم. لازمه استفاده از الگوی تقسیم موزون فرصت‌ها، اعطای نقش رسمی به فراکسیون‌ها در جریان اداره مجلس شورای اسلامی است. به نظر می‌رسد صاحب نقش کردن فراکسیون‌ها در اداره مجلس شورای اسلامی منافاتی با قانون اساسی نداشته باشد و ایراد سابق شورای نگهبان به چنین تاسیسی، ناشی از محدود کردن اختیار گروه‌پیوندی نمایندگان بوده است. ضروری است که تشکیل فراکسیون‌ها، هیچ محدودیتی به غیر از نصاب عددی نمایندگان عضو و قاعده «هر نماینده حداکثر یک فراکسیون» نداشته باشد.
خلاصه ماشینی:
به نظر می‌رسد صاحب نقش کردن فراکسیون‌ها در اداره مجلس شورای اسلامی منافاتی با قانون اساسی نداشته باشد و ایراد سابق شورای نگهبان به چنین تأسیسی، ناشی از محدود کردن اختیار گروه‌پیوندی نمایندگان بوده است.
این قانون که «لایحه قانونی راجع‌به نحوه اداره دوره اول مجلس شورای ملی جمهوری اسلامی ایران تا هنگامی که مجلس اعتبار قانونی می‌یابد» نام داشت، در ششم خرداد 1359 به تصویب رسید و در ماده 11 عنوان می‌کرد: «هر شعبه یک نفر از اعضای خود را پس از انتخاب اعضای کمیسیون تحقیق خویش برای تشکیل کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی معیّن خواهد کرد و نتیجه را به مجلس گزارش خواهند کرد.
قانون مصوب در سال 1362 به طور دقیق «قانون رفع نقائص و تکمیل آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی» نام داشت، که شامل انجام برخی اصلاحات راجع‌به متن موقت تهیه‌شده در کمیسیون و دائمی‌سازی آن بوده است (مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره اول، جلسه چهارصدوشصت‌ودوم، مورخ 18 اردیبهشت 1362.
از مجموع این اطلاعات به نظر می‌رسد که برای اولین بار پیشنهاد تعیین جایگاه نمایندگان براساس قید قرعه در نخستین کمیسیون آیین‌نامه مجلس شورای ملی جمهوری اسلامی به تصویب رسیده است.
تقسیم موزون کرسی‌ها به نظر می‌رسد در دیگر مجالس دنیا نیز به این نکته التفات وجود داشته است که موقعیت قرارگیری کرسی نماینده در صحن علنی مجلس، می‌تواند یک فرصت سیاسی تلقی شود.
اگر فراکسیونی یک‌سوم مجلس و فراکسیون دیگری یک‌دوم مجلس را در اختیار دارد، اولویت در تقسیم کمیسیون‌ها آن است که همین وزن سیاسی در اعضای کمیسیون‌ها نیز رعایت شده و نهایتاً اگر بنایی جهت قرعه‌کشی، تقسیم براساس استصلاح شعب و هیئت‌رئیسه، یا حتی شایسته‌سالاری و امتیازدهی وجود دارد، برای نمایندگان مستقل از فراکسیون‌ها به کار بسته شود.
(
, 
, 
)
