چکیده:
فرهنگ و حکمت اسلامی، اعمال انسان را همانند ذات او جاودانه و منشأ سعادت یا شقاوت اخروی میداند. بنابراین، اعمال اخلاقی، یعنی اعمال منطبق با معیارهای اخلاق دینی (اسلامی) منشأ سعادت اخروی انسان خواهند بود. بانو امین اصفهانی، مشهور به بانوی مجتهده ایرانی، پیرو تبیین دو مفهوم جاودانگی و اتحاد اعمال با ذات انسان، به این نتیجه رهنمون گشته است که معیار عمل اخلاقی، سعادت اُخروی انسان است؛ سعادتی که جاودانگی ویژگی ذاتی آن است. طبق بیان قرآن کریم، اتحاد عمل اخلاقی و ذات انسان، در حیات دنیوی حقیقتی در پرده بطون است که در حیات اُخروی به ظهور خواهد رسید. اگر انسان به جاودانگی ذات خود و به تبع آن اعمال خویش عقیده یابد، همه اعمال خود را بر اساس آن معیار، یعنی جاودانگی سامان بخشیده و منطبق بر معیارهای دینی عمل خواهد کرد. این پژوهش، با توجه به تکیه دیدگاههای بانو امین بر فرهنگ قرآن و حکمت اسلامی، به شیوه تبیینی و تحلیلی، رابطه جاودانگی انسان با عمل اخلاقی را سنجیده و به این نتیجه رسیده است که بانو امین اصفهانی، جاودانگی انسان و اعمال او را، معیار عمل اخلاقی میداند. این معیار، منطبق بر معارف قرآن و سنت بوده و نسبت به دیگر معیارها، برتری دارد.
Islamic culture and wisdom deem human deeds to be eternal like his essence, and the source of happiness or unhappiness in the hereafter. Therefore, moral actions, namely, deeds in accordance with the standards of religious (Islamic) morality, will be the source of human happiness in the hereafter. Following the explanation of the two concepts of immortality and union of deeds with human nature, Lady Amin Isfahani, known as the Iranian Mujtahida, has been led to the conclusion that the criterion of moral action is the afterlife happiness of man; happiness whose inherent characteristic is immortality. According to the Holy Koran, the union of moral action and human nature in worldly life is a truth under the veil that will appear in the hereafter. If man believes in the immortality of his essence and consequently his deeds, he will organize all his deeds according to that criterion, namely, immortality, and will act in accordance with religious criteria. Given the reliance of Lady Amin on the culture of the Koranic and Islamic wisdom, this study measured the relationship between human immortality and moral action in an explanatory and analytical manner, and concluded that Lady Amin Isfahani identified human immortality and his actions as a criterion. This criterion is in accordance with the teachings of the Koran and tradition and is superior to other criteria.
خلاصه ماشینی:
پيشينه معيار عمل اخلاقي، در آثار پرشماري به بحث نهاده شده است؛ علاوه بر کتب مستقل در زمينه فلسفه اخلاق، از ميان مقالات منتشر شده در اين زمينه، ميتوان به مقاله «تبيين ملاک ارزش اخلاقي مبتني بر تناسب بين ارکان فعل اختياري» اثر محمدجواد قاسمي اصل اصطهباناتي، مقاله «مفهوم اخلاق و معيار فعل اخلاقي در مکاتيب مختلف اثر حسنيسادات بنيطبا، مقاله «معيار فعل اخلاقي و رابطه دين و اخلاق از منظر استاد مطهري اثر عبدالرزاق حساميفر، مقاله «بازخواني نظريه فطرت بهمثابه فعل و گزاره اخلاقي اثر مهدي فدايي و رضا برنجکار اشاره کرد؛ اما بايد توجه داشت که اين آثار متمرکز بر آراء و ديدگاه بانو امين اصفهاني تدوين نيافتهاند.
وجه امتياز ديدگاه بانوي مجتهده ايراني، پيوست جاودانگي به وجود انسان و اعمال مختلف اوست که بر مبناي اتحاد نفس و عمل، در فرهنگ و حکمت اسلامي است و نتيجه آن، توسعه قلمرو ارزيابي فعل اخلاقي از حيات دنيوي به حيات اخروي براساس فناناپذيري عمل و درنهايت، ترجماني از مفاد آيات قرآن کريم در خصوص عمل اخلاقي است.
در کنار اين دو نکته، بايد توجه داشت که در فرهنگ و حکمت اسلامي، عمل اخلاقي، عملي است که پسنديده و مورد تحسين شرع و عقل قرارگيرد؛ اکنون در تکميل بحث، بايد گفت: بانو امين اصفهاني، جاودانگي را بهعنوان معيار ارزيابي اعمال اخلاقي مورد تبيين و بررسي قرار داده است؛ زيرا همه احکام و دستورالعملهاي دين، براساس حيات اخروي ارزشگذاري شده؛ اعم از آن که عملي تنها در قلمرو حيات فردي موثر باشد يا در حيات و ابعاد وحودي ديگران نيز تأثير داشته باشد.