چکیده:
طب کهن نیازهای جسمی و خلقی انسان در اقلیمهای مختلف را براساس مزاج غالب مناطق متفاوت میداند. معماری در صدد ایجاد ساختمانی پاسخگو به نیازهای آسایشی و فرهنگی منطبق با مزاج در خانه اقلیمهای مختلف است. نیاز حریم و سلسله مراتب فضای زیست و تاکید بر قلمرو و شیوه تعامل اجتماعی یکی از همین ابعاد فرهنگی و روانی است. مطالعات قدیم و جدید آن را تحت اثر مزاج منطقه تا حدودی متفاوت دانسته اند. این پژوهش، با بررسی پیکرهبندی حریم فضایی خانهها در چهار اقلیم، تفاوتهای مزاجی حریم با راهکارهای آن را مییابد. روش پژوهش موردی با راهبرد ترکیبی (روشهای توصیفی-تحلیلی در گونهشناسی، استدلال منطقی، تفسیر دادهها با مبانی مزاج، و شخصیت شناسی) و تعمیم داده هاست. مطالعه اسناد معماری، با انتخاب شهرهای مبنا (با مقایسه دما، رطوبت نسبی در نمودار بیوکلماتیک انسانی، و ضریب خشکی دومارتن)،تفاوتهای معناداری را در درصد مساحت فضای بسته تا باز و خصوصی تا عمومی خانه های چهار اقلیم نشان داد. تفاوتهای کالبدی براساس روانشناسی و طب سنتی و جدید تفسیر شد. نتایج با حریمخواهی [۱]خانه های اقلیم چهارگانه ایران از درجه ۱ اقلیم گرم-خشک تا درجه ۴ (کم حریمترین) اقلیم سرد-مرطوب درجهبندی شد. شاخصه فرهنگی-کالبدی (سیالیت و شفافیت زیاد فضایی اقلیم سرد و مرطوب در مقابل درونگرایی اقلیم گرم-خشک) قابل توجه بود. پروفیل حریمی ساکنان خانه های چهار اقلیم براساس امنیت مطلوبشان رسم شد. دانش جغرافیای حریم انسانی به معماران برای تعبیه کالبدی همسو با نیاز حریمی ساکنان کمک میکند. [۱]. ویژگی حریمخواهی معادل میزان تمایل افراد به داشتن حریم در مواجهه با دیگران و فضاهای کالبدی درنظر گرفته شده است.
Humans are different in expectations, tendencies, sensational and physical requirements. Obviously, house is the best place for addressing these personal requirements. Generally, they divided into two main categories: functional and socio-cultural requirements. Functional requirements are included a set of activities and socio-cultural requirements are originated from psychological issues. One of the most important subject of these issues is consideration of privacy. Generally, Humans are social entities. Although, they tend to positive communications with others, they need quiet and intimate atmospheres, which has a suitable territory alongside variety of associations. Accordingly, this atmosphere known as a safe and comfortable place for associated people, because of these privacy requirements are different in variety of Iranian climates. Traditional health and temperament physicians such as Ibn Sina has clearly emphasized on the effective formation of cultural and climatic factors in houses. Ibn Sina mentions that human have different treats and natures based on physical features variation’s. Ultimately, differences in moral and physical characteristics lead humans to different and specific requirement. On of the most significant requirement is privacy. This privacy introduces by Privacy Psycology. Architectures have tried to find the best physical characteristics which able to liability of cultural-privacy requirements. These requirements can be fulfilled by temperament analysis in different climate at houses. In this paper, we are concentrate to recognize relation between diversity of human privacy requirement and we pay special attention to type houses of Iranian climates which privacy accepts to different way. Open-to-close places are considered by features’ houses in four climates. The level of acceptable privacy is graded in theirs. In following, privacy profile of houses drew up regarding on available privacy into these houses. Then, favorable privacy type of inhabitants recognized in four climate houses.
خلاصه ماشینی:
براساس تقسيم بندي کسمايي از پهنه هاي اقليمي ايران در کتاب اقليم و معماري و بررسي شرايط دقيق شهرهاي ايران از نظر شاخص رطوبت نسبي، ميانگين دماي کمينه و بيشينه ، بارندگي، روز يخبندان ، روزهاي آفتابي که نشان دهندة تنوع آب و هواي فضاي جغرافيايي ايران است ، در کنار توجه به غناي معماري خانه هاي سنتي آن ها، در انتخاب نمونه هاي انتخابي خانه ها حساسيت ايجاد شد.
نسبت فضاهايبازتابسته درخانه اقليم گرم وخشک درپاسخ گوييبه شاخص رفتاردرحريم کنترل شدة فضاي خصوصي،مأخذ:نگارندگان (رجوع شود به تصویر صفحه) در اين نمونه ، درصد فضاي خصوصي و بسته از ساير عرصه هاي زيستي، نسبت توده به سطح کل (بسته بودن فضاهاي زيستي) بيشتر است .
نسبت فضاهايبازنيمه بازوبسته درخانه هاياقليم گرم ومرطوب درپاسخ گوييبه شاخص رفتارکالبديدرحريم کنترل شدة فضاينيمه عمومي،مأخذ:نگارندگان (رجوع شود به تصویر صفحه) درصد فضاي نيمه عمومي و نيمه باز از ساير عرصه هاي زيستي، نسبت توده به سطح کل (بسته بودن فضاهاي زيستي) کمتر از نمونۀ انتخابي کاشان و اردبيل است .
مراتب دسترسي و حدود بصري، منافذ و نسبت توده به فضاي باز حساسيت کمتري به شاخص هاي حريم به نسبت اقليم گرم و خشک (کاشان ) و گرم و مرطوب دارد و در سطح ٣ حريم خواهي (دوستي) است .
با سنجش درصد فضاي اختصاص يافته به آن ها، که در جدول هاي ٦-١٠ بررسي شد، ميزان حريم خواهي به شرح زير است : در خانۀ اقليم سرد و خشک (اردبيل ) با درجۀ حريم خواهي دو در قسمت نيمه خصوصي توجه به حياط اندروني دارند و توجه به فضاي باز را هم نشان مي دهد.