چکیده:
بیان مسئله: شیشه گری از جمله هنرهای ارزنده سرزمین ایران است که پیشینۀ آن به هزاران سال پیش می رسد. این هنر در طول دوران اسلامی با برخورداری از پیشینه تاریخی و هنری غنی، وارد مرحله نوینی می شود به طوری که قرن های سوم تا ششم ه.ق از مهم ترین عصرهای شیشه گری دوران اسلامی ایران به شمار می رود. پژوهش حاضر در نظر دارد به مطالعه ریخت شناسانۀ قندیل های شیشه ای دوران اسلامی ایران بپردازد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش ها است؛ قندیل های شیشه ای ایران به لحاظ ریخت شناسانه دارای چه ویژگی های بصری هستند و عناصر ثابت و متغیر قندیل های شیشه ای ایران در قرن های سوم تا ششم ه.ق چه بوده است؟
هدف: هدف این مقاله شناخت ساختار کلی قندیل های شیشه ای ایران، اجزا و همچنین عناصر تشکیل دهنده ثابت و متغیر آن است.
روش پژوهش: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات آن از طریق منابع کتابخانه‌ای گردآوری شده است.
یافته‌ها: قندیل های شیشه ای از عناصر ثابت بدنه، گردن، پایه و حلقه‌آویز تشکیل شده اند. فرم بدنه قندیل های مذکور شلجمی-کروی و گلدانی کشیده است و گردن آن ها بلند و کوتاه با فرم های استوانه ای و شیپوری است وتنوع قندیل‌های شیشه ای ایرانی، ناشی از نحوه اعمال حلقه آویز و محل قرارگیری آن در دهانه یا میانه بدنه آن ها و نیز تزیینات آثار مذکور و افزودن خمیر شیشه در دهانه این اشیاء است.
Problem definition: Glassblowing is one of the valuable arts in Iran which dates back to thousands of years ago. This art has entered a new stage during the Islamic era with a rich historical and artistic background, so that the time frame of third-sixth centuries AH is considered as one of the most important glassblowing ages of the Islamic era in Iran. The present study aims to investigate the morphology of glass chandeliers belonging to the Islamic period of Iran. It has been attempted to answer the questions that what are the morphological features of Iranian glass chandeliers and what were the fixed and variable elements of these artworks during the time frame of third-sixth centuries AH?
Objective: Thepurpose of this article is to identify the general structure of Iranian glass chandeliers, their components as well as fixed and variable constituent elements.
Research method: This research has been conducted on a descriptive-analytical basis and the information were collected through the library resources.
Results: Glass chandeliers are composed of fixed elements of body, neck, base and pendant ring. The body shape of the mentioned chandeliers is elliptical-spherical in the form of an elongated vase, and their necks are long and short with cylindrical and horn-shaped forms. The variety of Iranian glass chandeliers is due to the way the pendant is applied and its location in the opening or middle of their bodies, as well as the decorations of these artworks and the addition of glass paste in the opening of these objects.
خلاصه ماشینی:
html ریخت‌شناسی قندیل‌های شیشه‌ای ایران در قرن‌های سوم تا ششم هجری قمری چکیده بیان مسئله: شیشه‌گری از جمله هنرهاي ارزنده سرزمین ایران است که پيشينۀ آن به هزاران سال پيش مي‌رسد.
از این‌رو پژوهش حاضر با این پرسش که قندیل‌های شیشه‌ای ایران قرن‌های سوم تا ششم هجری قمری دارای چه ویژگی‌های بصری بوده و عناصر ثابت و متغیر این آثار کدام است، دوازده قندیل شیشه‌ای بر جای مانده از قرون مزبور را مورد بررسی قرار می‌دهد.
«گلداشتاین» (۱۳۸۷) در کتاب «کارهای شیشه» جلد دهم از مجموعه هنرهای اسلامی گردآوری ناصر خلیلی، پس از تعریف این هنر آثار شیشه‌ای مناطق مختلف را مورد بررسی و واکاوی قرار داده و از لحاظ تکنیک ساخت، نقوش و رنگ آن‌ها را تحلیل نموده است.
«آپهام پوپ» (1390) در کتاب «سیری در هنر ایران» جلد پانزدهم؛ پیوست‌ها و تعلیقات، به بررسی صنعت شیشه‌گری قرن‌های نخستین اسلام در ایران و مصر و سوریه تا حمله مغول و بعد از آن در دوران سلسله‌های صفویه و زند و قاجار به اختصار پرداخته است.
با توجه به این‌که اساس نقد در هنر با هر رویکردی معطوف به فرم اثر هنری است لذا به مدد این رویکرد می‌توان به تصویری کلی از ریخت آثار دست یافت و بدین ترتیب آن‌ها را مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
ریخت‌شناسی قندیل‌های شیشه‌ای ایران در قرن‌های سوم تا ششم ه.
فرم و اندازه هر یک از اجزای مذکور، نوع و محل قرارگیری حلقه‌های آویز و نیز تزیینات قندیل‌های شیشه‌ای به عنوان عناصر متغیر سبب تنوع این آثار گشته است.
(
, 
, 
)
