چکیده:
فصاحت و بلاغت از مؤلفه‌های اصلی آثار ادبی است و کلام فصیح و بلیغ آن است که افزون بر شیوایی و رسایی، بر اساس اقتضای سخن از تصاویر خیالی بهره‌مند باشد؛ آن‌گونه که تأثیرپذیری عاطفی و روانی مخاطبان خود را به همراه داشته باشد. این جستار از میان صور خیال به بررسی کنایه در بوستان پرداخته‌است تا چندوچون به کارگیری آن با توجه به تعلیمی بودن کتاب بوستان مشخص شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین نوع متن و تمهیدات بلاغی به کار رفته در متن، ارتباطی نزدیک وجود دارد. تعلیمی بودن کتاب بوستان و اهمیت انتقال مفاهیم اخلاقی به مخاطب باعث شده است که سعدی در کاربرد این آرایه به زبان تخاطب عصر خویش و فرهنگ غنی عامه توجه داشته باشد؛ برای همین رویکرد سعدی به کنایه در بوستان چنان است که بیش از نود درصد از کنایه‌ی قریب -که در آن انتقال معنی از لازم به ملزوم زودیاب است- استفاده‌کرده است و از لحاظ وضوح و خفای معنای کنایی از «ایما» بیش از دیگر انواع استفاده کرده‌است؛ زیرا آسان‌یاب‌ترین نوع کنایه است که در زبان گفتار نیز به فراوانی به کار می‌رود؛ هم‌چنین از لحاظ مکنی‌عنه «کنایه از نسبت» بیشترین حد فراوانی را نسبت به «کنایه از صفت» و «کنایه از موصوف» دارد؛ زیرا در زبان گفتار این نوع کنایه بیشتر از دونوع دیگر کاربرد دارد. اساسا در بوستان کنایه به منظور تعظیم، تشویق، تحقیر، تحذیر و انذار به کار رفته‌است.
خلاصه ماشینی:
تعليمي بودن کتاب بوستان و اهميت انتقال مفاهيم اخلاقي به مخاطب باعث شده است که سعدي در کاربرد اين آرايه به زبان تخاطب عصر خويش و فرهنگ غني عامه توجه داشته باشد؛ براي همين رويکرد سعدي به کنايه در بوستان چنان است که بيش از نود درصد از کنايه ي قريب -که در آن انتقال معني از لازم به ملزوم زودياب است - استفاده کرده است و از لحاظ وضوح و خفاي معناي کنايي از «ايما» بيش از ديگر انواع استفاده کرده است ؛ زيرا آسان ياب ترين نوع کنايه است که در زبان گفتار نيز به فراواني به کار ميرود؛ هم چنين از لحاظ مکنيعنه «کنايه از نسبت » بيشترين حد فراواني را نسبت به «کنايه از صفت » و «کنايه از موصوف » دارد؛ زيرا در زبان گفتار اين نوع کنايه بيشتر از دونوع ديگر کاربرد دارد.
» (ذوالفقاري، ١٣٨٦: ١٠٢) از اين رو بايسته است که پژوهشگران ادبي از اين زاويه به آثار سعدي توجه ويژه نشان دهند و عناصر بلاغي و ادبي آثار وي را بازنمايند؛ از اين رو نگارندگان برآن شدند تا به يکي از پرکاربردن ابزارهاي بلاغي،کنايه ، در بوستان بپردازند؛ چه آن که کنايه ماهيتا با ديگر صور بياني (تشبيه ، استعاره و مجاز) به گونه اي در تعامل است و زيرساخت برخي از شيوه هاي سخن چون مثل و تمثيل ، کنايي است ؛ همچنين با بررسي کنايه ميتوان به بخشي از فرهنگ عاميانه ي گذشتگان دست يافت .
(
, 
, 
)
