چکیده:
بازاریان به عنوان یکی از طبقات اجتماعی شهری، از دیرباز، نقش و تأثیرات گستردهای در ساحتهای مختلف زندگی شهری داشتهاند. تا جایی که جایگاه گستردۀ آنها در عرصۀ اجتماعی، خصوصاً موجب نفوذ و ارتباط با ساختارها و نهادهای دینی از جمله روحانیت، مساجد و هیأتهای مذهبی شده است. این جایگاه اجتماعی، بهطور طبیعی و نفوذ بر عرصههای اجتماعی دارای آثار و تبعاتی در عرصۀ سیاسی بود. بهتدریج از اوائل دهه 1340، بازاریان عهدهدار نقشهای مختلفی در عرصۀ کنشگری سیاسی و از جمله در حرکت انقلابی مردم به رهبری روحانیت انقلابی شدند. این مقاله درصدد پاسخگویی به این سؤال است که اساساً بازاریان به لحاظ اجتماعی چه نقشهایی را در انقلاب اسلامی ایفا نمودند و چگونه این نقشها به تسهیل فرایندهای انقلابی انجامید. روش استفاده شده در این مقاله مطالعۀ اسنادی و کتابخانهای منابع مرتبط با موضوع تحقیق است. نتیجه اینکه بازاریان با بهرهگیری از نفوذ گستردۀ خود بر عرصۀ جامعه مدنی سنتی ایران، موجب اثرگذاری بر کنش انقلابی دیگر کارگزاران انقلاب و بسیج انقلابی مردم شدند.
Bazaars, as one of the urban social classes, have long had a wide role and influence in various areas of urban life. To the extent that their widespread position in the social sphere, in particular, has led to the influence and connection with religious structures and institutions, including the clergy, mosques and religious bodies. This social status, naturally and influencing the social spheres, had effects and consequences in the political arena. Gradually, from the early 1940s, the bazaars took on various roles in the field of political activism, including the revolutionary movement of the people led by the revolutionary clergy.This article seeks to answer the question of what socially important roles the bazaars played in the Islamic Revolution and how these roles facilitated the revolutionary process. The method used in this article is to study documents and resource libraries related to the research topic. As a result, the bazaars, by using their extensive influence on the arena of traditional Iranian civil society, influenced the revolutionary action of other agents of the revolution and the revolutionary mobilization of the people.
خلاصه ماشینی:
دوفصلنامة علمي (مقالۀ علمی ـ پژوهشی)، سال دهم، شمارة دوم، پاییز و زمستان 1399، 223 - 242 فعالیتهای اجتماعی بازاریاندر مسیر سازمانبخشی به انقلاب اسلامی مرتضی میردار 1 ایمان حسین قزلایاق 2 چكيده بازاریان بهمنزلۀ یکی از طبقات اجتماعی شهری از دیرباز نقش و تأثیرات گستردهای در ساحتهای مختلف زندگی شهری داشتهاند، تاجاییکه جایگاه گستردۀ آنها در عرصۀ اجتماعی سبب نفوذ و ارتباط با ساختارها و نهادهای دینی ازجمله روحانیت، مساجد، و هیئتهای مذهبی شده است.
آنچه سبب اثرگذاری چندگانۀ بازاریان در جنبشهای اجتماعی تأثیرگذار تاریخ معاصر ایران بهخصوص انقلاب اسلامی شده است، معلول جایگاه اجتماعی آنها بوده است.
برای پاسخگویی به این سؤال، فرضیۀ این نوشتار بدین شرح خواهد بود که «جنبش صنفی بازاریان، بهتدریج از سال 1341 در پیوند با نهادهای مذهبی خصوصاً روحانیت، ماهیتی انقلابی ـ اسلامی پیدا کرد و از سال 1356 در اوج فرایند انقلابی، با بهرهگیری از ظرفیتهای اجتماعی خود، بهعنوان عامل انسجامبخش کنشهای انقلابی و بسیجگر مردم شهری ظاهر گردید».
آنچه در این مقاله با عنوان «بازاری» مفروض شده است، باتوجهبه نقشِ اجتماعی گستردۀ بازاریان در انقلاب اسلامی و برمبنای سطح کنشگری انقلابی آنها صرفاً در چهارچوب جغرافیایی بازار خلاصه نشده است.
به همین دلیل، بازار در تاریخ معاصر ایران، بهلحاظ اجتماعی و سیاسی، مظهر شیوۀ زندگی سنتی شهری، پایۀ قدرت مالی و سیاسی نهادهای مذهبی شیعی، و دژی تقریباً برای همۀ جنبشهای اعتراضی سیاسیِ مردمی بوده است (امجد 1380: 118).
در این پژوهش بازاریان بهمنزلۀ مهمترین کارگزاران انقلاب تلقی شدند که با بهرهمندی از نهادهایی انسجامبخش نظیر مساجد و هیئتهای مذهبی برپایۀ آموزههای اسلامی و تحت رهبری امام خمینی قشرهای مختلف مردم را با هدف دستیابی به انقلاب بسیج کردند.