چکیده:
ایرانیان مسلمان از صدر اسلام، با بهره گیری از فرهنگ و فلسفه غنی اسلام و
پشتوانه های هنری و تمدنی خود، ضمن تشکیل حکومت اسلامی، الگویی از هنر و
تمدن ایرانی اسلامی را پی ریزی نمودند. این الگو در برخی دور ه ها شکوفا
می شد؛ ولی، به زودی در اثر عوامل درونی و بیرونی از رونق می افتاد و یا ب ه کلی
محو می شد. با وج ود استعدادهای مطلوب فرهنگی، به دلیل تهاجم اقوام مختلف
بیگانه و رویایی با تمدن استعمارگر و مستعمره جوی رنسانس اروپایی، تمدن
ایرانی اسلامی به طور کامل ایجاد نشده و توسعه پایدار در کشور نهادینه نگردیده
است.
در تاریخ معاصر ایران نیز، گام هایی در مسیر تجدید حیات فرهنگی و تمدنی
برداشته شد ولی با ناکامی روبه رو گردید . انقلاب اسلامی بهمن 1357 هجری
خورشیدی، نقطه عطفی در احیای موقعیت محوری و تاریخی ایران و بنای تمدن
نوین اسلامی به وجود آورده است . این مقاله، ضمن مروری بر بعضی از الگوهای
پیش رفت اسلامی - ایرانی و برش مردن دستاوردهای علمی، هنری، فرهنگی و
تمدنی، بررسی کوتاهی بر دلایل عدم دست یابی به توسع ه پایدار در دوره های
اسلامی به عمل می آورد. سپس، نقش جمهوری اسلامی در بنای تمدن نوین
اسلامی از راه انطباق اهداف اسناد بالادستی و مزیت های میراث فرهنگی ایران
اسلامی تبیین می گردد.
خلاصه ماشینی:
اين مقاله ، با توصيف برخي از ميراث فرهنگي و مظاهر هنري و تمدني در دوره هاي مختلف اسلامي ايران و با استفاده از روش کتاب خانه اي و بهره گيري از کارهاي پژوهـشي انجام شده در اين زمينه ، درصدد است تا فرصت هاي ايجادشده در طول تاريخ ايران اسلامي را در راستاي ايجاد الگوي اسلامي - ايراني پيش رفت ، به اجمال بررسي و چشم انـداز ايـن الگو را تحليل نمايد.
آيا موقعيـت محـوري فرهنـگ اسلامي - ايراني بر اين امر تأثير گذاشته بوده است ؟ ٢-٣-٤- دوران صفويه ، افشاريه و زنديه در سده هاي ١٠ تا ١٢ هجري حکومت صفويان يکي از حکومت هاي مقتدر و مهم شيعي در ايران بـوده اسـت ؛ ولي ، انتساب آنان به خاندان پيامبر اکرم اسلام (ص ) و بحث در باره تلاش آنـان مبنـي بـر داشتن ريشه اي شيعي (هولت و ديگران ١٣٨٧: ٥١١)، موضوع اصـلي ايـن مقالـه نيـست .
اگرچـه ، همانند دوره هاي تاريخي قبل ، عوامل داخلي و بيروني تلاش دارند کـه ايـن ظرفيـت هـا و فرصت ها را به ضعف و تهديد بدل کنند، ولي الگوي اسلامي - ايراني پـيش رفـت و مبـاني تمدن نوين اسلامي در قوانين ، برنامه ها و اسناد بالادستي زيادي از جمله سند چـشم انـداز جمهوري اسلامي ايران در افق ١٤٠٤ هجري خورشـيدي (١٣٨٢) و نقـشه جـامع علمـي کشور (١٣٨٩) هدف گذاري و متبلور گرديده است .