چکیده:
توسعة اسلام در مناطقی که بعدها بخشی از قلمرو اتحاد جماهیر شوروی سابق
را تشکیل داد ، نخست در قرن هفتم میلادی (قرن اول هجری ) صورت گرفت .
در آن ایام خلفای مدینه لشکرهای پیروزمند عرب به مناط ق شرقی ماورای
قفقاز رخنه کردند و در قرن دهم میلادی ، اسلام به عنوان مذهب در آسیای
میانه حاکم شد . پس از اینکه خان هازیک در اوایل قرن چهاردهم اسلام آورد
؛اسلام به یکی از عوامل مسط بر تاریخ روسیه تبدیل گردید . دین در روسیه
متنوع است . روس ها در قرن دهم به مذهب ارتدکس گراییدند . این مذهب در
حال حاضر در کشور برتری دارد . قریب به یک چهارم جمعیت از مذهب
ارتدکس پیروی می کنند . مسلمانان دومین گروه دینی روسیه را تشکیل
می دهند. وقوع انقلاب اسلامی تاثیر عمیقی بر احیاگری اسلامی در آسیای
مرکزی وقفقاز برجا گذاشته است . بیداری اسلامی در بین مسلمانان شوروی
قبل از این که کامل به بلوغ برسد وبه یک جریان نیرومند وآشکار سیاسی در
مقابله با قدرت حزب کمونیست تبدیل شود ، با فروپاشی شوروی مواجه شد .
پس از اضمحلال شوروی ، اسلام جایگزین آماده ای به جای ایدئولوژی
کمونیستی بود . از دیگر عوامل تاثیر گذار بر بیداری اسلامی در شوروی سابق ،
ویژگی های مهم حضرت امام خمینی وقدرت کلام ، پیام وعمل ایشان بود . در
خصوص وضعیت آسیای مرکزی وقفقاز میتوان به موضوعهای مختلفی اشاره
کرد، اما یکی از مهم ترین آنها ظهور پدیده ای به نام "تجدید حیات اسلام "
است (محمدی، منوچهر 1386 ، صص 341 - 356 )در مورد شیعیان و پیروان اهل
بیت (ع) در داغستان باید به شهر دربند یعنی تنها شهر شیعه در روسیه اشاره
نمود که اکثر مردم آن نیز مقلد آیت الله فاضل لنکرانی (ره) و آیت الله خامنه ای
می باشند که کتب ایشان به زبان روسی در اختیار جوانان و مقلدین قرار دارد.
خلاصه ماشینی:
در خصوص وضعيت آسياي مرکزي وقفقاز ميتوان به موضوعهاي مختلفـي اشـاره کرد، اما يکي از مهم ترين آنها ظهور پديده اي به نـام "تجديـد حيـات اسـلام " است (محمدي ، منوچهر١٣٨٦، صص ٣٤١-٣٥٦)در مورد شيعيان و پيروان اهـل بيت (ع ) در داغستان بايد به شهر دربند يعني تنها شهر شيعه در روسـيه اشـاره نمود که اکثر مردم آن نيز مقلد آيت الله فاضل لنکراني (ره ) و آيت الله خامنه اي مي باشند که کتب ايشان به زبان روسي در اختيار جوانان و مقلدين قرار دارد.
اعتقادات ديني مسلمانان چچن داراي دو خـصلت مـشخص اسـت يکـي اينکـه اکثـرا مسلمان حنفي مذهب مي باشند که خود در حوزه نظارت مرکز مذهبي قفقـاز شـمالي و داغستان ، مستقر در مخاچ قلعه که پيرو مذهب شافعي است قرار دارند، و ديگر اين کـه در اعتقادات آنها طريقتهاي صوفيانه جاي ويژه اي داشته و از خود تأثير شگرفي بـه جـا گذاشته است .
به ايـن ترتيـب مي توان گفت اولين مسلمانان ، زماني در روسيه حضور داشـتند کـه دولـت روسـيه بـه معناي امروزي وجود نداشت ، اما اولين مـسلماناني کـه تـاريخ روسـيه آنهـا را بـه يـاد مي آورد خزرها هستند که جزو قبايل باديه نشين بشمار مـي رفتنـد، خزرهـا در منـاطقي چون حوزه رودخانه دون ، مناطق نزديک بـه کـوه هـاي قفقـاز مـستقر بودنـد و اعـراب مسلمان به اين منطقه آمد و رفت داشتند روابط روس ها و مسلمانان از قرن هـاي هـشتم و نهم گاهي به صورت مبارزه مسلحانه و در موارد ديگـر جـاي خـود را بـه همکـاري اقتصادي ـ سياسي و فرهنگي داد و حتي گاهي روابط شان تا حد آميزش قومي نزديـک مي شد و توسعه مي يافت و البته اين اقوام قبل از پذيرش اسلام نيـز بـا روس هـا رابطـه داشتند.