چکیده:
مقاله «بداء» در دایرهالمعارف اسلام چاپ لایدن هلند، به قلم گلدزیهر و تریتون به رشته تحریر درآمده و به معرفی آموزه بداء نزد شیعیان میپردازد. این مقاله مواردی چون تعریف بداء، ادله آن، پیشینه تاریخی و برخی از مصادیق بداء را با استناد به منابع سنی و شیعی مطالعه کرده است. گرچه در این مقاله تلاش بر این بوده که هر دو دیدگاه مخالف و موافق را منعکس سازد، ساختار نامناسب و استفاده بیشتر از منابع اهلسنت (در مقایسه با منابع شیعی) مقاله را از نظر محتوایی دچار اشکالاتی ساخته که بازنویسی مقاله را ضروری میکند. اختلاف نظرات میان متکلمان امامیه در تبیین بداء نیز در ناموفق بودن نویسندگان غیرمسلمان از ارایه تصویری مشترک و بیاشکال از بداء سهم بسزایی داشته است. در این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی، محتوای ارایهشده درباره موضوعاتی چون تعریف بداء و ارتباط آن با علم الهی، تاریخچه پیدایش عقیده به بداء در جامعه اسلامی و بروندادهای اجتماعی تاریخی آن نقادانه ارزیابی میشود. افزون بر این، اشکالات موجود در ساختار فعلی مقاله مطرح و ساختار مناسبی برای اصلاح پیشنهاد میشود.
The article” abot bada” has written by Goldziher and Triton in the Encyclopedia of Islam is concerned the doctrine of bada' advocated. This article investigates the definition of bada’, the evidence establishing it, its historical development and some examples of bada’ according to Sunni and Shiite sources. Although this article tries to present views of the opponents and the improper framework and the great concentration on Sunni sources (compared to Shiite sources) have made the article suffer from weaknesses in the content, the article need to be revised. The differences of opinion among Imamiyah theologians over the definition of bada’ have greatly contributed to the failure of non-Muslim writers to present a common and unambiguous picture of bada’. Using a descriptive-analytical method this article critically examines the definition of bada’ and its relationship with divine science, the history of the origin of the belief in bada’ Muslim community and its socio-historical outcomes by. A suitable framework is suggested by the article in an attempt to overcome the weaknesses of the current structure.
خلاصه ماشینی:
در مقالة حاضر، که با روش کتابخانهای در جمعآوری اطلاعات و سبک توصیفی و مقایسهای نگارش یافته، سعی بر آن است كه پس از ارائة تصویری از آنچه در این مقاله دربارة عقیدة شیعیان به بداء مطرح گشته، با تکیه بر منابع کلامی و فرقهنگاری متقدم که در دسترس نویسندگان مقاله موردنظر بوده است، صحت و سقم دیدگاههای منتسب به شیعیان ارزیابی شده، نکات نیازمند اصلاح تبیین شود.
نکات قابل بررسی در اين عبارات بدین شرح است: الف) ديدگاه متکلمان شيعه دربارة تغييرپذيری ارادة الهی سؤال نخست این است که آیا تغییرپذیری ارادة الهی تنها در فرقههای افراطی شیعه، چون بدائیه، امری مسلم فرض گرفته میشد یا در میان متکلمان امامیه ـ که طبق گفتة نویسندگان مقاله دیدگاهی میانهرو در باب بداء اتخاذ کرده بودند ـ نیز قائلینی داشته است؟ بررسی گزارش اشعری (متوفای 324ق) در مورد عقیدة امامیه در خصوص بداء ـ که در آن سه دیدگاه متمایز مطرح شده ـ در این زمینه راهگشاست.
گرچه در مقالة بداء، از نظر ساختاربندی تفکیک صریحی میان اقوال علمای اهلسنت و شیعه در این زمينه صورت نگرفته است، مطرح ساختن این قول نشان میدهد كه نویسندگان مقاله از تفاوت دیدگاههای شیعیان با منابع فرقهنگاری اهلسنت دربارة تاریخچة پیدایش عقیده به بداء غافل نبودهاند و بدون قضاوت دربارة صحت و سقم هیچیک از اقوال، در کنار نقل قول از منابع مخالفان، دیدگاه شیعیان را نیز در این زمينه انعکاس دادهاند.