چکیده:
انسانها به دنبال سعادت در دنیا و آخرت هستند و از هلاکت و عذاب اخروی گریزانند. آدمی ناچار است برای هدایت خویش، به آیات و روایات مراجعه کرده و به آموزههای اخلاقی معصومان عمل کند. یکی از رذیلههای زیانبار اخلاقی، عجب است که موجب هلاکت، فاسد شدن و حبط اعمال میشود. برای رهایی از عجب و آسیبهای خودپسندی، ابتدا باید عوامل ایجاد آن و زیانها و پیامدهای آن از روایات استنباط شود؛ زیرا با شناخت علل عجب، میتوان از آن عوامل دوری کرد و با آگاهی از زیانهای حاصل از عجب، زمینه تنبه انسان فراهم آمده، و برای دوری از عجب، تلاش میکند. بر اساس روایات، عواملی مانند بزرگپنداشتن اعمال و کوچک شمردن و فراموشی گناهان علل ایجاد عجب هستند. همچنین، طبق روایات پیامدهایی مانند تسلط شیطان بر انسان، دوری از خداوند، ایجاد کینه و دشمنی در اطرافیان، تنهایی، وحشت، توقف رشد علمی، جهالت، کاهش اعمال نیک و پوشیده ماندن عیوب، برخی از زیانهای حاصل از عجب هستند.
Man's seeks to the achieve happiness in this world and in the hereafter and
avoid affliction and chastisement the Hereafter. It is necessary for man to refer
to Qur'anic verses and hadiths and follow the Infallibles' moral teachings as the
sources of guidance. Self-admiration is one of the terrible vices that causes
death, corruption, and makes one's actions fail. First the causes of selfadmiration,
its harms and consequences should be identified by referring to the
narrations in order to suppress self-admiration and, harmful effects of selfsufficiency
because identifying its causes helps one take prevent measures, and
realizing the harmful effects of self-admiration helps man, it to be conscious
and attempt to avoid it. According to the narrations among the causes of pride
are having a high opinion of one's deeds making little of one's sins and
forgetfulness of one's sins Some of harmful effects of self-admiration are
dominance of devil over man, distance from God, animosity and enmity
between people, loneliness, fear, halt in scientific growth, ignorance, decline in
the rate of benefaction self- admiration and covering up of defects.
خلاصه ماشینی:
همچنین، برای شناخت زیانهای رذايل اخلاقی و راههای درمان آنها، باید انسان به آیات و روایات مراجعه کند تا اموری که روح و جسم آدمی را آزار میدهد و یا موجب گمراهی، هلاکت و عذاب اخروی میشود و یا موجبات نابودی اعمال نیک او را فراهم میکند، شناسایی شود، تا انسان دچار این زیانها نگردد و در دنیا و آخرت سعادتمند شود.
در ابتدای حدیث، خداوند انواع بندگان مؤمن خود را معرفی کرده سپس میفرماید: «برخی از بندگان مؤمن من شب تا صبح را به عبادت من مشغولند و هر شب نماز شب میخوانند، ولی خداوند در برخی از شبها کاری میکند که او برای نماز شب بیدار نشود تا به خاطر عبادتهای شبانه خود دچار خودپسندی و عجب نشود» و در ادامه این حدیث قدسی، خداوند میفرماید: فَيُصَيِّرُهُ الْعُجْبُ إِلَى الْفِتْنَةِ بِأَعْمَالِهِ فَيَأْتِيهِ مِنْ ذَلِكَ مَا فِيهِ هَلَاكُهُ لِعُجْبِهِ بِأَعْمَالِهِ وَ رِضَاهُ عَنْ نَفْسِهِ حَتَّى يَظُنَّ أَنَّهُ قَدْ فَاقَ الْعَابِدِينَ وَ جَازَ فِي عِبَادَتِهِ حَدَّ التَّقْصِيرِ فَيَتَبَاعَدُ مِنِّي عِنْدَ ذَلِكَ وَ هُوَ يَظُنُّ أَنَّهُ يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ؛ عُجب او را نسبت به اعمالش فريفته میسازد و به خاطر عُجب به اعمالش و رضایت از خویشتن دچار هلاكت میشود، تاآنجاكه گمان میكند قطعاً بر همة عابدان برترى گرفته است و [تصور میکند که] در عبادتش هیچگونه کوتاهی ندارد؛ آن هنگام از من دور میشود و خودش گمان میكند که به من نزديك است (کلینی، 1407ق، ج 2، ص 60).