تأملی بر پاسخ‌های خواجه نصیرالدین طوسی به ایرادات فیلسوفان بر آموزه دینی قدرت خداوند مقاله

قدرت الهی از جمله مسائلی است که فیلسوفان و متکلمان اسلامی از دیرباز به واکاوی آن پرداخته‌اند. برخی فیلسوفان اسلامی آفرینش عالم براساس قدرت و اراده ذاتی او را ضروری و بنابراین عالم را قدیم می‌دانند. در مقابل، متکلمان معتقدند خداوند ابتدا آفرینش عالم را ترک کرده‌ و سپس قدرت او به خلقت عالم تعلق گرفته است؛ ازاین‌‌رو عالم حادث است. فیلسوفان رأی آنها را نمی‌‌پذیرند و اشکال‌‌های متعددی بر آنها وارد می‌‌دانند. خواجه طوسی به اشکالات فیلسوفان پاسخ می‌‌دهد. این نوشتار برآن است تا از طریق روش کتابخانه‌ای و شیوه تحلیلی اشکالات فیلسوف را تحلیل و پاسخ‌‌های خواجه نصیر به آنها را از دو زاویه مورد بررسی قرار دهد. پاسخ‌ها بر مبنای دیدگاه متکلمان و بر اساس شیوه کلامی- فلسفی خودِ خواجه نصیر ارائه شده است. حاصل تحلیل این دو اندیشه فلسفی و کلامی آن است که پاسخ‌های خواجه به اشکالات وارد بر دیدگاه‌های صرفاً کلامی متکلمان کفایت نمی‌کند؛ امّا با وجود تعارض ظاهری دیدگاه او با دیدگاه فیلسوفان در مورد قدرت خداوند، از طریق تمایز قائل‌شدن میان دیدگاه هستی‌شناسانه فیلسوف و نظرگاه معرفت‌شناسانه خواجه نصیر می‌‌توان راه‌‌حلی برای تعارض ظاهری دیدگاه‌های فیلسوف و خواجه‌ درباره قدرت خداوند ارائه داد.