چکیده:
ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻏﺰل، دوﺑﯿﺘﯽ و ﻗﺼﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و آواز اﺟﺮا ﺷﻮد، ﺗﺮاﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺗﺮاﻧـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﯾﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎی ﺷﻌﺮی در اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧـﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ دارد. وﯾﮋﮔـﯽ ﺗﺮاﻧـﻪ، زﺑـﺎن ﺳـﺎده و ﻋﺎﻣﻪ ﻓﻬﻢ و ﺳﺮﺷﺎر ﺑﻮدن آن از اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺳﺮاﯾﻨﺪه اﺳﺖ. ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ، ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﻫـﺎی ﻣﻮﺳﯿﻘﯿﺎﯾﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻠﯽ آﺑﺎد ﮐﺘﻮل، ﻣﺮﺳﻮم ﺗـﺮﯾﻦ ﺷـﮑﻞ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ آوازی ﺑﯿﺖ ﺧﻮاﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﺪﺧﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﻔﺮادی اﺟﺮا ﻣـﯽ ﺷـﻮد. در ﺑﯿـﺪﺧﻮاﻧﯽ زﻧـﺪﮔﯽ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﺟﺮﯾﺎن دارد و از اﯾﻦ رو، ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ و ﻧﻮﻇﻬﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﺎزﺗﺎب داده ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ، ﺑﻪ اﺷﻌﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ و ﻣﻮﺗﻮر در ﻋﻠﯽ آﺑﺎد ﮐﺘﻮل از ﺗﻮاﺑﻊ اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻃﻼﻋﺎت اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه، ﺑﺮﺧـﯽ از ﺟﻠﻮه ﻫﺎی ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦ و ﻣﻮﺗﻮر را در ﺑﯿﺖ ﺧﻮاﻧﯽ ﻋﻠﯽ آﺑﺎد ﮐﺘﻮل ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗـﺮار داده اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
در بيـدخواني زنـدگي و عناصر مربوط به آن جريان دارد و از اين رو، پديده هاي نوين و نوظهور نيز بازتاب داده ميشـوند در مقاله حاضر، به اشعار مربوط به ماشين و موتور در عليآباد کتول از توابع استان گلستان پرداخته شده است .
اطلاعات اين مقاله که با روش توصيفي و با استفاده از تکنيک مصاحبه فراهم آمده ، برخـي از جلوه هاي پديده هاي نوين ، مانند ماشين و موتور را در بيت خواني عليآباد کتول مورد بررسـي قـرار داده است .
آرشيو شخصي نگارنده نخستين ماشين هايي کـه بـا احـداث «جـادة هـراز» بـه ايـن منطقـه وارد شـده انـد، کاميون هاي باري و اتوبوس هاي مسافري بوده اند، و همين مسئله موجب شده است کـه اين ماشين ها در دوبيتيها جايگاه خود را محکم تـر کننـد، افـزون بـر اينکـه ايجـاد راه ، موجبات رفتن به شهرهاي ديگر و پايتخت را فراهم آورد و عده اي براي کـار و درآمـد راهي تهران شدند و همين امر موجب شد که اين تغيير در سبک زنـدگي نالـه و نفـرين در اشعار را در پي آورد چرا که «راه » موجب فراق و جدايي دو نامزد يا دلداده ميشد: بسـوزه راه تهـران ، راه تهـران بســوزه راه آهــن ، راه تهــران بسوزه آن کسي تهران بنا کرد غريبي را دچار جان ما کـرد تغيير راه و دگرگون شدن وسيله حمل و نقل از اسب و قـاطر و شـتر بـه ماشـين و موتور، در نخستين قدم ، ذهنيت سرايندگان را به سوي برداشت و اقتباس کشـانده ؛ اگـر روزي ميسرودند که : شتر از بار ميناله من از دل ...