چکیده:
مقالۀ حاضر به بررسی یکی از درخشانترین گلچینهای تولیدشده برای اسکندر بن عمر شیخ، شاهزادۀ تیموری میپردازد. این گلچین که در سه بخش در موزۀ کالوست گلبنکیان در لیسبون، کتابخانۀ دانشگاه استانبول و مؤسسۀ تاریخ پزشکی ولکام در لندن نگهداری میشود، دربردارندۀ متون منظوم و منثوری است که توسط علما و فضلای دربار اسکندر گردآوری و حتی گاهی تألیف شده است. این مقاله بر اساس محتوا، دستخطها، اندازههای اوراق و صفحهآرایی، شواهدی ارائه میدهد که سه نسخۀ مذکور در اصل متعلق به یک گلچین دو جلدی بوده است. نسخههای دانشگاه استانبول و مؤسسۀ ولکام ما را در فهم بهتر سبک و کارکرد نقاشیها و تذهیبهای نسخۀ آبدیده و مرمتشدۀ لیسبون یاری میکنند. در روند تولید این گلچین که یکی از نسخههای بسیار مهم دورۀ تیموری است، هنرمندانی مشارکت داشتهاند که پیشتر برای سلطان احمد جلایر در بغداد و تبریز کار کردهاند و بعدها تأثیر قابل توجهی بر هنر کتابآرایی در هرات داشتهاند.
This article aims at examining one of the most splendid anthologies produced for the Timurid ruler, Iskandar b. Umar Shaykh. The three separated parts of this anthology are kept in the Calouste Gulbenkian Museum, the Istanbul University Library, and the Wellcome Institute for the History of Medicine in London. It contains prose and poetry texts collected, and even sometimes authored, by the scholars and learned men at Iskandar’s court. Based on the size, page layout, contents and calligraphic styles of the book, this article provides evidence indicating that the afore-mentioned manuscripts originally belonged to a two-volume anthology. The portions in the Istanbul University and the Wellcome Institute help us gain a better understanding of the styles and functions of illuminations and paintings in the water damaged and repaired Lisbon Anthology. In preparing this anthology, which is of particular importance among the Timurid manuscripts, there participated artisans who had earlier worked for Sultan Ahmad Jalayer in Baghdad and Tabrizi and later had remarkable impact on the art of book production in Herat.
خلاصه ماشینی:
نسخهای شاهانه کتابتشده برای اسکندر بن عمر شیخ: گلچین محفوظ در موزۀ کالوست گلبنکیان، کتابخانۀ دانشگاه استانبول و مؤسسۀ تاریخ پزشکی ولکام محمدرضا غیاثیان 1 ایلسه استورکنبوم 2 3 چکیده مقالۀ حاضر به بررسی یکی از درخشانترین گلچینهای تولیدشده برای اسکندر بن عمر شیخ، شاهزادۀ تیموری میپردازد.
این گلچین که در سه بخش در موزۀ کالوست گلبنکیان در لیسبون، کتابخانۀ دانشگاه استانبول و مؤسسۀ تاریخ پزشکی ولکام در لندن نگهداری میشود، دربردارندۀ متون منظوم و منثوری است که توسط علما و فضلای دربار اسکندر گردآوری و حتی گاهی تألیف شده است.
مشخصات این چهار نسخه بدین شرح است: ـ گلچین اشعار با تاریخ انجام 810ق/1407م، کتابت شده در یزد و محفوظ در کتابخانۀ کاخ توپکاپی(ش Hazine 796).
در میان کتب تهیه شده برای اسکندر، دو نسخه از نظر هنری حائز اهمیت بیشتری بوده که توجه پژوهندگان را به خود بهجز نسخههایی که در این مقاله نام برده میشود، پریسیلا سوچک چند نسخۀ دیگر که برای اسکندر تولید شده را بدین شرح شناسایی کرده است (Soucek, 1992: 128, appendix 1): ـ گلچینی در ایاصوفیه (ش 3945) با تاریخ انجام ذیالقعده 814ق/1412م (بر برگ 196ر) که شامل منتخب اشعار بیست شاعر بدین شرح است: خاقانی، اوحدالدین انوری، کمالالدین اسماعیل، ظهیرالدین فاریابی، عبدالواسع جبلی، اثیر اخسیکتی، عطار، مولانا جلالالدین رومی، سعدی، فخرالدین عراقی، عمادالدین فقیه، سلمان ساوجی، حافظ، خواجوی کرمانی، ابناثیر جزری، سعدالدین شیرازی، کمال خجندی، ناصر بخاری، حسن دهلوی و امیرخسرو دهلوی.
(منبع: مؤسسۀ ولک نسخۀ محفوظ در مؤسسۀ ولکام به ترتیب تاریخی توسط این محققان بررسی شده است:Elwell-Sutton, 1984; Keshavarz, 1984; Idem, 1986; Lentz & Lowry, 1989: 119, 145–147, 336; Soucek, 1992; Tourkin, 2004; Caiozzo, 2005.