چکیده:

توبه به عنوان یکی از موضوعات تربیت اسلامی در قرآن مورد تاکید قرار گرفته است و در نتیجه ی این باور دینی و عقیدتی شعرا و نویسندگان نیز خواه ناخواه به آن پرداخته اند. و در آثار ادبی این تاثیرات به روشنی مشخص می باشد. آثار عرفانی تا قرن ششم تحت تاثیر احادیث و قرآن بوده اما پس از آن بیشتر از فلسفه و عقاید فلسفی بهره گرفته است. توبه در معنای بازگشتن و اولین منزل در مقامات هفت گانه ابو نصر سراج آمده است. همچنین اولین میدان در «صد میدان) خواجه عبدالله انصاری توبه می باشد. عطار در مصیبت نامه توبه را این گونه تعریف می کند: توبه چیست این جمله را در هم زدن خیمه زین عالم بدان عالم زدن دیدگاه زاهدانه ی عطار در سایه ی اشارات قرآنی و احادیث کاملا مشهود است. این پژوهش در نظر دارد توبه را در آثار عطار مورد بررسی قرار دهد.

خلاصه ماشینی:

که در اين ابيات از الهي نامه آم ست مـرا مـقصـود آن بــودست مـادام کــه گـيـــرم در درون آدم آرام چـــــو خـــود را بــــا درون او فگندم شود فرزند آدم مستمنـدم فصلنامه ي تخصصي زبان و ادبيات فارسي 172 گهـي در سينه ي مـردم ز خنـاس نـهم صــد دام رســوايي ز وسـواس گهي صد گونه شهوت در درونش بـرانگيـزم شـوم در رگ چـو خونش گهي از بهر طاعت خوانمش خاص و زان طاعـت ريا خـواهم نه اخلاص هـزاران جادويـي دارم دگرگـون کـــه مـردم را بـــرم از راه بيــــرون (الهي نامه ، ص ٢١١) در اين داستان عطار معتقد است که آدم و حوا بعد از توبه نيز دچار تلبيس شيطان گرديده اند و اين ديـــدگاه وي بسيار بديع و تازه مي نمايد چرا که ديگر شعرا و نويسندگان به اين مطلب اشاره اي ندارند. فصلنامه ي تخصصي زبان و ادبيات فارسي 180 در اينجا عطار توجه ويژه اسلام را به توبه کنندگان بيان مي دارد چرا که در آيات قرآن اين عنايت ويژه نسبت به توبه کنندگان مشهود است . اما ديدگاه زاهدانه ي عطار نيز با ديگران متفاوت است وي خشم خدا را به تصوير نمي کشد وي رحمت حق را بيان مي کند و انسان گنه کار را به سوي او و رحمتش راهنمايي مي کند (الهي نامه ،٢٧٤) وي در اين ديدگاه نيز نوآور است او دائما انسان را از نفس خويش مي هراساند و به رحمت و توبه پذير بودن خداوند تأکيد دارد (منطق الطير،ص ٢٩٩).