چکیده:
روابط بینامتنی از جملهی مباحث نوین ادبی است که به کشف مناسبات معنایی، سبکی، جامعهشناسانه، و سیر زمینههای شناختی و تحول آنها در آثار ادبی میانجامد. طبق نظریهی بینامتنیت هیچ متنی آزاد از متون دیگر نیست؛ متون با یکدیگر مناسباتی دارند و هر متنی با متن قبل و بعد از خود مرتبط است. موضوع مقالهی پیش رو، بررسی روابط بینامتنی غزلهای حافظ و هوشنگ ابتهاج (سایه) است. از میان شاعران غزلسرای معاصر هوشنگ ابتهاج از معدود شاعرانی است که غزلهایی شیوا ونزدیک به سبک شاعران کلاسیک، به خصوص حافظ، دارد. پرسش بنیادین در این مقاله آن است که میان غزلهای ابتهاج (زبرمتن)با غزلهای حافظ (زیرمتن) چه نوع رابطهی بینامتنیای بسامد بیشتر دارد؟
Among the modern literary topics one is the intertextuality that explores the semantic, stylistic and sociological relations in literary works, as well as the course of cognitive grounds and their evolutions. According to the theory of intertextuality, no context is independent of other ones; contexts are interrelated and bound to the contexts before and after them. This article aims to study the intertextual relations between the sonnets of Hafiz and Houshang Ebtehaj aka Sayeh. From among the Iranian contemporary sonneteers Sayeh is closer to classic poets and to Hafez in specific, regarding his fluency and stylistic composition. The question here is the intertextual frequency between Sayeh’s sonnets and Hafiz’s.
خلاصه ماشینی:
پرسش بنيادين در اين مقاله آن است که ميان غزل هاي ابتهاج (زبرمتن )با غزل هاي حافظ (زيرمتن ) چه نوع رابطه ي بينامتني اي بسامد بيشتر دارد؟ کليد واژه ها: حافظ ، سايه ، ترامتنيت ، بينامتنيت ، زيرمتن ، زبرمتن ، خوشه هاي تداعي گر.
در اين قسمت ، براي سهولت در کار تحقيق و نتيجه گيري دقيق تر و همچنين براي شفاف و ملموس بودن داده ها، پس از مشخص کردن روابط بينامتني صريح در دسته اي جداگانه ، چنانچه بينامتنيت غيرصريح داشــته باشيم (يعني زبرمتن ــ غزل هاي سايه ــ به گونه اي در بردارندة زيرمتن ــ غزل هاي حافظ ــ باشد که خواننده با خوانشي گذرا متوجه تشابه و بينامتنيت نشود) آن را با بينامتنيت ضمني (که با وجود تشابهات اندکي از جمله اشــارات ، کنايات ، تلميحات و...
نمودار توزيع اين بينامتنيت به صورت زير است : )به تصویر صفحه مراجعه شود) نکته ي حائز اهميت و قابل توجه آن اســت که بر اساس تعداد خوشه هاي موجود در هر بيت ســايه و نيز مضمون هاي متفاوت ، هر تک بيت از ســايه ممکن است با دو بيت ، سه بيت ، و حتي بيشتر از ابيات حافظ بينامتنيت داشته باشد.
ســپس با کمک اين تعداد ابيات آمارگيري صورت گرفت و درصد آمار به شرح زير به دست آمد: ابيات سايه با حافظ ٦/٣٣ درصد بينامتنيت صريح ، ٣٤/٣٩ درصد ضمني ، و ٥٩/٢٨ درصد خوشه اي دارد.
يعني از لحاظ مضمون مشترک و استفاده از خوشه هاي تداعي گر مشــترک ، سايه با حافظ ٦/٣٣ درصد بينامتنيت دارد.