چکیده:
نشانهشناسی رویکردی است که از زبانشناسی، جامعهشناسی، روانشناسی، نقد ادبی و ... بهره گرفته، برای تحلیل آثار ادبی یکی از روشهای نو و بسیار مناسب است و کمک بسیاری به خواننده در جهت آشنایی با سبک نویسنده و عمیقتر شدن فهم او از متن آثار ادبی میکند. با توجه به این که در نشانهشناسی متون ادبی، تفسیر و نظرات شخصی جایی ندارد و این امر به نوبۀ خود زمینه را برای بررسی روشمند متن فراهم میکند، و همچنین به دلیل آن که شعر سیمین بهبهانی از جهات مختلفی، قابلیت بررسی نشانهشناسانه را داراست، پژوهش پیشِ رو شکل گرفته، و با بهرهگیری از روش استقرایی- تحلیلی، کوشیدهایم به بررسی نشانههای خالق اثر، زیباییشناختی، احساسی و اجتماعی در اشعار سیمین بهبهانی بپردازیم. دستاوردهای پژوهش گویای این است که شعر این شاعر، مملو از نشانههاست؛ به خصوص نشانههای اجتماعی بسامد بالایی دارد. در میان نشانههای احساسی نیز، احساسات غمانگیز نمود بیشتری دارد که این امر با نشانههای خالق اثر در ارتباط است. شاعر از طریق نشانهها و روابط حاکم میان آنها، معنا را به خواننده منتقل میکند. این مقاله میتواند راهی به روی پژوهشگران در آشنایی روشمند با شعر سیمین بهبهانی بگشاید.
خلاصه ماشینی:
با توجه به این که در نشانهشناسی متون ادبی، تفسیر و نظرات شخصی جایی ندارد و این امر به نوبۀ خود زمینه را برای بررسی روشمند متن فراهم میکند، و همچنین به دلیل آن که شعر سیمین بهبهانی از جهات مختلفی، قابلیت بررسی نشانهشناسانه را داراست، پژوهش پیشِ رو شکل گرفته، و با بهرهگیری از روش استقرایی- تحلیلی، کوشیدهایم به بررسی نشانههای خالق اثر، زیباییشناختی، احساسی و اجتماعی در اشعار سیمین بهبهانی بپردازیم.
» (چندلر، 1387: 21) دامنۀ نشانهشناسی در شعر گسترده است؛ حتی وزن و قالب شعری میتوانند نشانه باشند؛ به عنوان مثال، وزن متقارب نشانة حماسه است؛ پس تجزیه و تحلیل نشانههای اشعار سیمین بهبهانی کاری است درازدامن؛ ولی ما در این پژوهش کوشیدهایم به بررسی نشانههای خالق اثر، نشانههای زیباییشناختی، نشانههای احساسی و نشانههای اجتماعی بپردازیم، ضمن نقد و تحلیل آنها، تا حدّ امکان به سبک شاعر نزدیک بشویم.
برای نمونه، ابیات زیر نشانۀ اختلاف پدر و مادر سیمین و در نهایت جدایی آنهاست که شاعر آن را حس کرده است، و این از جمله غمهایی است که در دل او وجود دارد و در شعرش بروز یافته است: خیرگیهای مادر و پدرم آن دو را فتنه در سرا افکند کودکی بودم و مرا ناچار گاه از این، گاه از آن، جدا افکند (بهبهانی، 1381: 30) یادکرد ویژگیهای شخصیّتی شاعر و نویسنده و حوادث مهم زندگی او، میتواند به خواننده در فهم و استنباط بهتر معنی و مفهوم متن کمک کند.
در مجموع اشعار سیمین بهبهانی با شکل و قالب غزل و محتوای عاشقانه و اجتماعی، عرصۀ ظهور صناعات ادبی و نشانههای زیباییشناختی زیادی چون تشبیه، استعاره، کنایه، نماد، اغراق و است و شاعر با بهرهگیری از این صناعات توانسته است، به مدلول خود دلالت ضمنی دهد.