چکیده:
فقه محیط زیست را مثل دیگر موضوعات نوپدید»ء بایستی در ذیل پویایی فقه اسلامی جای داد. بدون بررسی تاثیر زمان
و مکان بر فقه» نمیتوان پژوهش در خوری برای این مساله انجام داد. تحولات فراوانی که برای بشر امروزی در عرصههای
مربوط به محیط زیست پدیدار گشته» فقه محیط زیست را وارد عرصه نوینی ساخته است. با توجه به عرصههای نوین دو
راهکار عمده فراروی پژوهشگر عرصه فقه محیط زیست قرار دارد:
۱. استفاده از قواعد کلی دین که برای هر موضوع در تمام زمانها و مکانها پاسخگوی مناسبی است.
۲. بررسی ارتباط فقه محیط زیست با فقه حکومتی.
با تحقیقی که انجام یافت معلوم گردید: اولا فقه اسلام در عرصه نخست با قواعدی از قبیل» قاعده حل» قاعده اتلاف و
قاعده لاضرر توانایی پاسخ به مقتضیات زمان در عرصه پاسداری از محیط زیست را داراست.
و ثانی با نوآوری اندیشمندی چون شهید صدر با عنوان «منطقة الفراغ» و طبق نظریه حضرت امام خمینی در باب
«ولایت مطلقه فقیه»» نقش حاکمیت اسلامی در حفظ از محیط زیست به خوبی روشن میشود.
خلاصه ماشینی:
بر خلاف تصور غلط برخی از مردم که فقه را در اموری خاص که رنگی قدیمی داشته منحصر می کنند، فقه می تواند به نیازهای جدیدی مثل مسأله محیط زیست پرداخته و با ادله ی مخصوص به خود حکم شرعی این موضوع را بیان کند.
ص ٩٧) شهید صدرَ ثبات و تغییرناپذیری شرع مقدس اسلام را منافی با پویایی فقه نمی دید و تغییر عرف و زمان را باعث تغییر در تطبیق حکم شرعی می دانست ، از این رو بر تغییر اساسی رساله های عملیه تاکید داشت : و الأحکام الشرعیۀ علی الرغم من کونها ثابتۀ قد یختلف تطبیقها تبعا للظروف من عصر إلی عصر فلا بد لرسالۀ عملیۀ تعاصر تغیرا کبیرا فی کثیر من الظروف أن تأخذ هذا التغییر بعین الاعتبار فی تشخیص الحکم الشرعی.
حال جای این پرسش وجود دارد که آیا امروزه مفهوم «فقیر»، همان معنای دیروزی آن است ؟ یا این عنوان مثل سایر عناوین به خاطر تحولات زمان دست خوش تغییر و تحول شده است ؟ شهید صدر برای دفع استبعاد این نوآوری تنظیری بیان می کند.
بنابر این قاعده استفاده از محیط زیست ، طبیعت و همه ی نعمت های خدادادی برای همه انسان ها حلال و مباح بوده ، و تا زمانی که به طور یقین خلاف آن ثابت نشود، حکم به حلیت اعتبار خود را خواهد داشت .
ص ٧٩٥) در ارتباط با محیط زیست به خاطر ضرورت های اجتماعی که امروزه حاصل شده است ، حکم حفاظت و نگهداری و ممانعت از تخریب در عرصه ملی در «قلمرو ترخیص » قرار داشته و حاکم اسلامی است که به خاطر مصالح عامه قوانینی را وضع و به نفع عموم اجرا می نماید.