استفاضه؛ مبنای اماره تحقیق محلی مقاله

تحقیق محلی با این عنوان که هر شاهد اطلاع خود را به دادرس می‌گوید و از مجموع گفته‌ها چنین استنباط می‌‌شود که تبانی بر دروغگویی نکرده‌اند ، تفسیر می‌گردد . اما اماره تحقیق محلی با این مضمون در فقه ، با عنوان استفاضه (وگاهی نیز مترادف آن شیاع) به‌ کار برده می‌شود . لذا این ضرورت پیش می‌آید که به بیان رابطه بین اماره تحقیق محلی و استفاضه و همچنین ادّله حجیّت این دو در حقوق و فقه بپردازیم . حجیّت اماره تحقیق محلی را با استفاده از اصل 167 قانون اساسی و ماده 1258 و 1324 قانون مدنی در حقوق می‌توان اثبات نمود . در فقه نیز برای حجیّت استفاضه مواردی همچون روایات ، سیره عقلا ، عسر ناشی از اقامه بینه و .... بیان گردیده است . در رابطه با اینکه بین تحقیق محلی و استفاضه چه تناسبی وجود دارد ؛ نظرات مختلفی همچون : استفاضه به عنوان دلیل مستقل ، استفاضه به عنوان مویّد شهادت و استفاضه به عنوان نتیجه تحقیق محلی ، بیان گردیده است ؛ اما محقق بیان می‌دارد که استفاضه در واقع همان مبنای فقهی تحقیق محلی می‌باشد چرا که در تمامی موارد همچون معنا و مفهوم ، محدوده ، ادّله اثبات و... مشابه یکدیگر می‌باشند و این نشان دهنده این است که تحقیق محلی دارای مبانی فقهی محکم و مستدل می‌باشد .

The local research method is interpreted in this way that each witness says his / her own information to the judge and it’s interpreted based on the words the stated the judge comes to this conclusion that they didn’t conspire to say lie. Now the local research circumstantial evidence is used with wide spread tradition title (or some times its synonym fame )in the jurisprudence . In the jurisprudence to authority of the widespread tradition some cases are stated such as narration , wide people method , the difficulty because of producing sufficient evidence which we can prove the wide spread tradition authority by each of them . Also, the wide spread domain in jurisprudence with high disputations – is divided into two limited and unlimited categories that by considering the total opinions, the wide spread tradition domains are death, devotion, freehold, ancestry and justice . The wide spread tradition in the jurisprudence and local research has some similarities and differences. In this regard there are some comments about the relationship between local research and wide spread tradition: the wide spread tradition as an independent reason , the wide spread tradition as witness confirmer and wide spread as the result of the local research . But the researcher states that the wide spread tradition is the same jurisprudence basic for the local research because in all cases like meaning , concept , scope , proof , reason and so on , they are the same .

در رابطه با اینکه بین تحقیق محلی و استفاضه چه تناسبی وجود دارد؛ نظرات مختلفی همچون : استفاضه به عنوان دلیل مستقل ، استفاضه به عنوان موّید شهادت و استفاضه به عنوان نتیجه تحقیق محلی، بیان گردیده است ؛ اما محقق بیان میدارد که استفاضه در واقع همان مبنای فقهی تحقیق محلی میباشد چرا که در تمامی موارد همچون معنا و مفهوم ، محدوده ، ادّله اثبات و... ١-٣- دلایل حجیت استفاضه از جمله ادّله ای که میتوان برای حجّیت بخشیدن به استفاضه بیان نمود عبارتند از: ١-١-٣- سیره عقلا؛ برخی گفته اند با استفاضه هر آنچه که اقامه بّینه بر آن دشوار است ، اثبات میشود مانند نسب ، مرگ ، ملک مطلق ، وقف و نکاح (نجفی، ١٤٠٠، ٤٠ /٥٥). محقق در نهایت به این نتیجه دست مییابد که محدوده استفاضه در فقه و تحقیق محلی در حقوق طبق نظرات مختلف به دو دسته محدود و غیر محدود تقسیم میگردد که بر طبق آن نمیتوان به یک نتیجه گیری کلی دست یافت مگر اینکه قدر جامعی را در نظر گرفت که عبارتند از: نکاح ، مرگ ، وقف ، ملک مطلق ، نسب و عدالت . در چنین وصفی، با وجود شرایط شاهد و شهادت ، اصل موضوع دعوا بر دادگاه ثابت نمیشود، بلکه آنچه ثابت می شود استفاضه است که به عنوان دلیل مستقل اما با واسطه در اثبات دعوا مورد توجه و ارزیابی دادگاه قرار میگیرد (حسن زاده ، ١٣٩٣). اما این اماره که در قانون با عنوان تحقیق محلی ذکر میگردد در فقه با عنوان استفاضه ( و یا مترادف آن شیاع ) مورد استفاده قرار میگیرد.