چکیده:
قرآن کریم معجزهای جاویدان است که از فجر اسلام تا زمان حال، شاعران زیادی به زبانهای گوناگون، از دریای پر ازگوهر آن استفادههای لفظی و معنوی بردهاند. با گشتی گذرا در ادبیات ملّل مختلف به خصوص اعراب و ایرانیان میتوان به این نتیجه رسید که کمتر کتاب یا دیوان شعری یافت میشود که از الفاظ و آیات قرآنی تهی باشد. سید احمد هاتف اصفهانی یکی از شاعران دورهی بازگشت است که در جایجای دیوانش از الفاظ و معانی سحرانگیز قرآن بهره برده و آنها را دستمایهی هنری شعر خود قرار داده است. اهتمام وی به قرآن کریم باعث شده تا آیاتی را به صورت مستقیم و برخی دیگر را به شکل ترجمه و پارهای دیگر را به شیوه ی تلمیح مورد استفاده قراردهد. نویسنده ی این مقاله سعی دارد به شیوه ی تحلیلی- توصیفی به بیان نمونههایی از تأثیر قرآن در دیوان هاتف اشاره نماید.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که قرآن کريم معيار فصاحت و بلاغت در نزد مسلمانان بوده است ، شاعران و نويسندگان کوشيده اند با استفاده از الفاظ سحرانگيز و معاني والاي آن ، توانايي خود را در به کارگيري الفاظ و مضامين نشان داده و نيز با استشهاد به آن ، تأثير سخن خود را فزوني بخشند و در پناه قداست و حرمت کلام رّباني ، حلاوت انديشه هاي خود را صد چندان ساخته ، آن را ارجمندتر و پذيرفتني تر نمايند "به کارگيري و بازخواني قرآن کريم در متون شعري يعني اعطاي مصداق بودن به شعر و بالا بردن ارزش آن به خاطر قداست و اعجاز قرآن کريم " (جربوع ، ٢٠٠٢: ١٣٤).
ب ) اثرپذيري پوشيده و پنهان آنجاست که گوينده مضمون يا تصويري قرآني -حديثي را در سروده هاي خويش بياورد، يا سخن خويـش را بر پايه ي آيه يا روايتي بنيـاد نهد، بي آنکه به بهره گيري خود اشارتي بکند" (راستگو، ١٣٧٦: ٨) دوره ي بازگشت "در نيمه ي دوم قرن دوازدهم هجري ، کساني به مخالفت با سبک هندي برخاستند و به شيوة متقدمان اقتدا نمودند و براي تحقق آرمان خود به تشکيل محافل و مجامع ادبي و تعليم و تربيت شاگرداني که بتوانند به سبک قدما شعر بسرايند، همت گماردند که از آن جمله : شعله اصفهاني، طبيب اصفهاني، مشتاق اصفهاني، عاشق اصفهاني، آذر بيگدلي ، هاتف اصفهاني ، صباحي بيدگلي و رفيق اصفهاني را مي توان نام برد که اقداماتشان سبب پيدايش دوره ي جديدي در شعر فارسي شد که به "دوره ي بازگشت " مشهور است "(خاتمي ،١٣٧١: مقدمه ).
سيد احمد هاتف اصفهاني يکي از شاعران بزرگ دوره ي بازگشت ادبي محسوب مي شود که در شعر خويش از الفاظ و معاني قرآني تأثير پذيرفته است .