چکیده:
چاک جریان، جریانی قوی و باریک است که در منطقۀ خیزاب و در جهت تقریبا عمود بر ساحل شکل میگیرد. منطقۀ مورد مطالعه در این پژوهش، خطوط ساحلی بخش جنوب غربی دریای خزر در قاعدۀ دلتای رودخانهای سفیدرود است. آمار بالای غرق شدگان دریای خزر صرف نظر از عدم آشنایی با فن شنا ناشی از ناآگاهی شناگران با ژئومورفولوژی سواحل، رژیم امواج، چاه های مکنده و چاک جریان است که شنای مطمئن و ایمن در دریا را با شنا در آبهای آرام استخرها و رودخانهها و دریاچههای پشت سد کاملا متمایز میکند. هدف از این پژوهش شناسایی چاک جریان و بررسی علل رخداد این پدیده است. ابزار و دادههای اصلی این پژوهش از نقشۀ هیدروگرافی چارت دریایی کیاشهر به مقیاس 100000/1 و دستگاه GPS به همراه نرمافزار ArcGIS تشکیل شده است. روش کار مبتنی بر شناسایی چاک جریان در بازدیدهای میدانی و در مرحلۀ بعد انتقال نقاط به محیط نرمافزاری و اضافه نمودن آن به پارامترهای ژئومورفیک (توپوگرافی بستر دریا، شیب، هندسۀ خط ساحلی، قطر ذرات و راستای امواج) به همراه تخمین میزان مخاطرۀ چاک جریان با استفاده از مدل مورفودینامیک ساحل ارائه شده توسط رایت و شورت، جهت بررسی و تجزیه و تحلیل میزان مخاطره و دلایل وقوع چاک جریان در قاعده دلتای سفیدرود است. یافته های تحقیق نشان میدهد قطر ذرات ماسه در مناطق وقوع چاک جریان کوچک تر و شیب این مناطق نیز کمتر از مناطق مجاور میباشد. بررسی پارامتر امگا در مدل مورفودینامیک ساحلی، محدودۀ مورد بررسی را با امگای بین 97/0 تا 85/2، در ردۀ سواحل با خطر کم تا متوسط از لحاظ میزان مخاطرۀ چاک جریان قرار میدهد. هندسۀ خط ساحلی نیز در محل وقوع جریانهای شکافنده، انحنا و تورفتگی زیادی را به سمت خشکی نشان میدهد که میتواند در شناسایی این خطر کمککننده باشد. در مناطقی که بین پشتههای دریایی، گودیهای هرچند کوچک ایجاد شده باشد شرایط برای ایجاد و تقویت این جریانها فراهم میشود؛ لذا میتوان نتیجهگیری نمود که به دلیل ارتباط تنگاتنگ نقاط وقوع این پدیده و وجود پشتهها و ناوههای در منطقۀ شکست، میتوان محل وقوع جریانها را شناسایی نموده و حتی صحت نقشههای عمقسنجی را ارزیابی کرد. پیشنهاد میشود با توجه به شناسایی چاک جریان، علائم هشداردهنده در سواحل مورد مطالعه نصب شود تا از بروز حوادث احتمالی جلوگیری گردد.
The rip currents are a strong and narrow stream that forms in the surf zone and is approximately perpendicular to the coast. The study area is the coastline of the southwestern part of the Caspian Sea in the Base of Sefidroud River Delta. The purpose of this study is to identify rip current and to investigate the causes of this phenomenon. The main tools and data of this research are Hydrographic map of kiashar sea chart to scale 1/10000 and GPS device with ArcGIS software. The method of this work is based on the recognition of rip current in field observations. In the next step, transferring the points to the software environment and adding it to the geomorphic parameters (sea bed topography, slope, coastline geometry, particle diameter and direction of the waves) to analyze the reasons for the occurrence of rip current in the base of the Sefidroud River Delta. The results show that the diameter of sand particles is smaller in the areas of rip current and the slope of these regions is less than adjacent regions. The coastline geometry also shows a large amount of curvature and indentation in the presence of rip currents that can be helpful in identifying this risk. In areas where there are small ridges between the sea stacks, conditions are created to create and strengthen these currents. Therefore, it can be concluded that because of the close connection between the occurrence of this phenomenon and the presence of stacks and troughs in the Wave Breakdown Zone, It is possible to identify the location of the currents and even assess the accuracy of the depth maps.