چکیده:
فرار مغزها یا مهاجرت نخبگان یکی از چالشهایی است که جامعه ما از دیرباز تاکنون و به ویژه در چند دهه اخیر با آن مواجه بوده است و از آن همواره به عنوان یکی از مسایل آسیبزا در جامعه یاد میشود. فرار مغزها پدیدهای پیچیده محسوب میشود که عوامل متعددی در آن نقش دارند. این تحقیق به منظور بررسی عوامل سیاسی- اجتماعی موثر بر فرار مغزها در ایران از سال 1385 تا 1395 تنظیم گردیده است. پژوهش پیشرو در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی بوده که به شیوه کتابخانهای و اسنادی انجام شده و در تنظیم آن از روش مصاحبه ساختارمند نیز استفاده شده است که جامعه آماری آن را متخصصان و نخبگانی شامل میشوند که تصمیم به خروج از کشور دارند. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که عوامل سیاسی- اجتماعی در پدیده فرار مغزها تاثیر مهمی دارد.
The study of the Brain Drain in Iran; 2006-2016Toraj SabzevariDr. Malek ZolghadrAbstract:The brain drain has posed challenges to our society in recent decades. It has always been harmful to the society. Various factors are responsible for the brain drain as a very complicated phenomena. The research conducted in order to study socio-political factors influenced on the brain drain in Iran since 2006-2016. The research is a descriptive-analytical research conducted by library and documentary style. Moreover, it is conducted by structured interview. Its statistical society are specialists and elites who decided to emigrate. The findings of the research suggest socio-political factors have significant impact on the brain drain phenomena.Key Words:Brain Drain,Elite, Socio-Political factors, Globalization
خلاصه ماشینی:
بنابراین منابع انسانی مانند دانشمندان، مهندسان، متخصصان، نیروی کار ماهر و منابع سازمانی و نهادی بعنوان سرمایۀ انسانی تلقی میشود و فرار نیروی متخصص و ماهر به این معنی است که جامعه به علم و دانش، تخصص و مهارتهای آنها نیاز دارد ولی این نیروها به دلایل مختلف مهاجرت دائمی یا نیمه دائمی را به کشورهای دیگر ترجیح میدهند.
در نقد نظریه چرخش مغزها میتوان گفت که گرچه حرکت و سیر نخبگان در نقاط مختلف تمدنی جهان حرکتی طبیعی و ضروری برای توسعه است در واقع، فرد متخصص به خارج از کشور مهاجرت کرده، مطالعه و تحصیل میکند، بر تجربه کاری خود میافزاید و در نهایت با اندوخته و اطلاعات بیشتری نسبت به قبل آنها را در کشور خود به کار می بندد اما این موضوع در کشور ما ایران به گونه دیگری اتفاق افتاده است.
این نظریه معتقد به تبیین مهاجرت با توجه به عدم تعادل اجتماعی – اقتصادی میان مبدأ و مقصد است و به دفع افراد بوسیلۀ عواملی در مبدأ و جذب آنان با عوامل دیگری در مقصد تأکید دارد.
این روند در سالهای بعد نیز ادامه یافته است، آمارهای منتشر شده از سوی صندوق بینالمللی پول در سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱) نشان میدهد که ایران از لحاظ فرار مغزها، در میان ۶۱ کشور درحال توسعه رتبه نخست را دارا بوده است و در سال ۱۳۸۳ نیز خبرگزاری مهر اعلام کرد از ۲۴۰ تن از مدالآورانی که در المپیادهای مختلف شرکت کرده بودند، ۱۲۰ تن تاکنون از کشور خارج شدهاند و بیش از ۹۰ تن آنها در ایالات متحده اقامت دارند(غفاری و ترجمان، 1394: 198-168).