تحلیل نقش خداباوری در کارکردهای علوم انسانی دستوری از منظر آیت‌‌الله مصباح یزدی (رحمه‌الله علیه) مقاله

علوم انسانی، که ابعاد انسانی پدیده‌ها و کنش‌های انسان را می‌‌کاوند، دارای دو بُعد توصیفی و دستوری‌ هستند که هر کدام کارکردهایی دارند. علوم انسانی در بُعد توصیفی به تعریف، توصیف، تفسیر، تبیین و پیش‌‌بینی کنش‌‌های انسانی می‌‌پردازند و در بُعد دستوری خود نیز ارزشیابی و جهت‌‌دهی کنش‌‌های انسانی را به‌عهده دارند. نوشتار حاضر، با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، در مقام پاسخ‌دادن به این سؤال است که ازنظر آیت‌‌الله مصباح یزدی، خداباوری چه تأثیری بر ابعاد دستوری علوم انسانی دارد و این تأثیرگذاری چگونه اتفاق می‌‌افتد؟ نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که خداباوری با تأثیر در هدف نهایی شخص خداباور، در فرایند کشف ارزش‌‌ و نیز در جهت‌‌دهی کنش‌‌های اختیاری انسان‌‌ها مؤثر است؛ چراکه از دیدگاه آیت‌‌الله مصباح یزدی، ارزش کارها با هدف نهایی سنجیده می‌‌شود و جهت‌‌دهی عالمان علوم انسانی نیز با توجه به هدف نهایی صورت می‌‌گیرد. عالمان علوم انسانی اسلامی کنش‌‌های اختیاری آحاد جامعه را در جهت رسیدن به قرب الهی هدایت و جهت‌‌دهی می‌‌کنند و از توصیه به افعالی که در تضاد با این هدف باشد، به‌شدت پرهیز می‌‌کنند.

The humanities, which explore the human dimensions of human phenomena and actions, have two dimensions, descriptive and normative, each of which has functions. In the descriptive dimension, they define, describe, interpret, explain and predict human actions, and in the normative dimension are responsible for evaluating and directing human actions. The present article, with a descriptive and analytical method, is in a position to answer the question of what effect theism has on the normative dimensions of the humanities according to Ayatollah Mesbah Yazdi And how does this effect happen? The results of the present study indicate that Theism is effective in the process of discovering value as well as in directing the voluntary actions of human beings by influencing the ultimate goal of the theistic person. Because from the point of view of Ayatollah Mesbah Yazdi, the value of actions is measured with the final goal and the orientation of humanities scholars is done according to the final goal; Scholars of the Islamic humanities guid and direct the voluntary actions of individuals in society in order to reach nearness to God, and strictly avoid advising on actions that contradict this goal.

نوشتار حاضر، با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، در مقام پاسخ‌دادن به این سؤال است که ازنظر آیت‌‌الله مصباح یزدی، خداباوری چه تأثیری بر ابعاد دستوری علوم انسانی دارد و این تأثیرگذاری چگونه اتفاق می‌‌افتد؟ نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که خداباوری با تأثیر در هدف نهایی شخص خداباور، در فرایند کشف ارزش‌‌ و نیز در جهت‌‌دهی کنش‌‌های اختیاری انسان‌‌ها مؤثر است؛ چراکه از دیدگاه آیت‌‌الله مصباح یزدی، ارزش کارها با هدف نهایی سنجیده می‌‌شود و جهت‌‌دهی عالمان علوم انسانی نیز با توجه به هدف نهایی صورت می‌‌گیرد. عالمان علوم انسانی اسلامی کنش‌‌های اختیاری آحاد جامعه را در جهت رسیدن به قرب الهی هدایت و جهت‌‌دهی می‌‌کنند و از توصیه به افعالی که در تضاد با این هدف باشد، به‌شدت پرهیز می‌‌کنند. خداباوری، کارکرد، علوم انسانی دستوری، ارزشیابی، جهت‌‌دهی، هدف نهایی، آیت‌‌الله مصباح مقدمه با توجه به کارکردهای علوم انسانی، به‌صورت کلی، می‌‌توان این علوم را دارای دو بُعد توصیفی و دستوری دانست که براساس آن، این دسته از علوم نه‌تنها به توصیف، تبیین، تفسیر و پیش‌‌بینی کنش‌‌های انسان می‌‌پردازند، بلکه ارزشیابی و جهت‌‌دهی آن‌‌ها را نیز به‌عهده دارند. زیرا همۀ دستورهای دین در جهت رسیدن انسان‌‌ها به این هدف نهایی آمده است؛ بنابراین، قرب الهی در گرو تقویت رابطۀ وجودی انسان با خداست، یعنی هر چقدر علم حضوری آدمی به خداوند بیشتر شود، انسان به خدا نزدیک‌تر می‌‌شود (همان). خداباوری در جهت‌‌دهی نیز مؤثر است؛ چراکه جهت‌‌دهی برای دستیابی به هدفی انجام می‌‌شود و هدف نهایی عالمان علوم انسانی اسلامی کسب لذت یا قدرت یا سود جامعه وغیره نیست، بلکه دستیابی به قرب الهی است.