چکیده:
یکی از رویکردهای مهم نقد و بررسی آثار ادبی؛ نقد «کهن الگویی» یا «اسطوره شناسی» است . این نوع رویکرد که بر پایه ی اندیشه ی روانپزشک سوئیسی، کارل گوستاو یونگ تکوین یافته به بررسی و تحلیل عناصر ساختاری داستان ها و اسطوره ها که در روان ناخودآگاه جمعی حضور دارند، میپردازد. «کهن الگوها» تصوراتی باستانی هستند که در بردارنده ی ناهشیار جمعی شخص محسوب میشوند. واکاوی کهن الگوها، شیوه ای برای نقد متون ادبی و آثار هنری به شمار میرود. «آنیما» و «آنیموس » از مهمترین کهن الگوها در نظریه ی شخصیت یونگ هستند که به ترتیب به روان زنانه ی «مرد» و روان مردانه ی «زن » اشاره دارند و میتوانند سازنده و یا ویرانگر باشند. خسرو و شیرین که یکی از شاهکارهای نظامی در حوزه ی ادبیات غنای فارسی است ، زمینه ای مناسب برای نقد و بررسی «کهن الگویی» است . در مقاله ی حاضر تلاش شده تا با استفاده از نظریه ی روان شناسی یونگ ، نقش آنیما و آنیموس در شکل گیری شخصیت خسرو و شیرین کاویده شود.
خلاصه ماشینی:
واژگان کليدي: ١- کهن الگو ٢- آنيما ٣- آنيموس ٤- خسرو ٥- شيرين / ٤١٣ پيشينه ي تحقيق با توجه به اينکه نقد روان شناسانه از مهمترين حوزه هاي نقد ادبي به شمار ميآيد براساس مباحث روان شناسي به ويژه ديدگاه هاي يونگ ، پژوهش هايي در اين حوزه صورت گرفته است .
از جمله ي اين پژوهش ها که به تحقيق مورد نظر ما نزديک تر است ؛ ميتوان به تحليل نهادها و کهن الگوها در بخشي از خسرو و شيرين نظامي از مرتضي هاشمي و طيبه جعفري در نشريه ي دانشکده ي ادبيات دانشگاه تبريز اشاره کرد که در سال ١٣٩٠ خورشيدي به دست چاپ سپرده شده است .
که هست اينجا مهندس مردي استاد جـــواني نـــام او فرزانـــه فرهـــاد بــه وقــت هندســه عبــرت نمــايي مجســـطيدان و اقليـــدس گشـــايي به پيشه دسـت بوسـندش همـه روم بـه تيشـه سـنگ خـارا را کنـد مـوم ز شــيرين گفــتن و گفتــار شــيرين شـده هـوش از ســر فرهـاد مســکين ســخنها را شـــنيدن مــيتوانســت ولــيکن فهــم کــودن مــيندانســت حکايـــت بازجســـت از زيردســـتان کــه مســتم کــوردل باشــند مســتان نــدانم کوچــه مــيگويــد، بگوييــد زمـن کـامي کـه مـيجويـد بجوييـد (نظامي: ١٧٨) اعمال و رفتار شيرين در منظومه ي نظامي نشان ميدهد که آنيموس ، در بعد سازنده و ٤١٩ زاينده ي خود، در او نمود پيدا کرده است ؛ در عين حال او را ميتوان آنيماي مثبت براي شخصيت فرهاد به حساب آورد.