چکیده:
دانش نشانهشناسی یکی از شاخههای نقد ادبی جدید در قرن بیستم است که به بررسی نشانهها و روابط میان آنها در متون ادبی و کارکردشان در انتقال پیام میان صاحب اثر و خواننده میپردازد. کتاب «آلیات التأویل السّیمیائی» نوشته موسی ربابعة نیز از جمله آثاری است که میکوشد تا از رهگذر برخی ابزارهای نشانهشناسی و با عبور از روساخت متن نمونه هایی از ادب معاصر عربی به لایههای زیرین و ژرف ساخت متن دست یابد. در پرتو اهمیت مسأله، مقاله حاضر میکوشد به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد نقد محتوا، ضمن بررسی و بیان برخی از نقاط قوت این کتاب، نقاط ضعف و کاستیهای اثر مورد نظر را تبیین نماید. نتایج بررسی حاکی از این است که این اثر در سه فصل اول در مبحث استعاره و رمز بهمثابه دو ابزار نشانهشناسی تا حدود زیادی موفق عمل نموده است و با انتخاب نمونههای شعری مناسب، تحلیلهای خوبی ارائه داده است. امّا عدم هماهنگی عنوان کتاب با محتوا و نپرداختن مستقیم به همه شگردهای نشانهشناسی از جمله پارادوکس، نقاب، حسآمیزی، هنجارگریزی، اسطوره،عدم رعایت توازن میان فصلها و اشاره گذرا به مقوله نقد نشانه شناسی در رمان از مهمترین کاستیهای این کتاب است.
Semiotics is one of the branches of modern literary criticism in the twentieth century that examines the signs and the relationships between them in literary texts and their function in conveying the message between the author and the reader. The book Aliat al - Tawil al - Sima'iyya by Musa Rabbabiyah is one of the works that tries to achieve the following subtle and profound layers of textual construction by passing through some semiotic tools and passing through the superstructure of the text. In the light of the importance of the issue, the present article tries to explain the weaknesses and shortcomings of the desired work in a descriptive - analytical way and with a content critique approach, while examining and stating some of the strengths of this book. The results of the study indicate that this work has been very successful in the first three chapters in the field of metaphor and cryptography as two tools of semiotics and has provided good analyzes by selecting appropriate poetic examples. But, the book’s inconsistency with the content and not directly addressing all semiotic tricks, including paradox, mask, arithmetic, norm-breaking, myth, lack of balance between chapters, and a brief reference to the critique of semiotics in the novel one of the most important shortcomings of this book.
خلاصه ماشینی:
جایگـاه ارزنـده ای کـه بررسـی منتقدانـه آثار ادبی دارند باعث شده نقد ادبی در عرصه ادبیات بطور ویژه ای مورد توجـه قـرار گیـرد؛ چون از این وادی هم نویسنده و تهیه کننده مطلب اصلی بـا بـر مـلا شـدن نقـاط ضـعف و قوت کارش بهره میبرد و هم منتقد و تحلیلگر از طریق پی بردن به ماهیت ریزه کـاریهـای تحقیق و دشواریهای آن و نیز روش هایی که در تامین ایـن ریـزه کـاریهـا و یـا مقابلـه بـا دشواریها ضرورت دارد، بینش و آگاهی مییابد (نادری و سیف نراقی، ١٣٧٣: ٢٣٩).
پیشینۀ تحقیق در زمینه نقد نشانه شناسی، آثار فراوانی به زبـان عربـی منتشـر شـده اسـت کـه از آن جملـه میتوان به موارد ذیل اشاره نمود: محمد سالم سعدالله (٢٠٠٧) در کتاب خـود بـه بررسـی ارتبـاط میـان نشـانه شناسـی و مباحث بلاغی چون تشـبیه و اسـتعاره پرداختـه اسـت و بـه ایـن نتیجـه رسـیده اسـت کـه حلقه اتصال میان نقد نشانه شناسی و میراث نقدی کهن عربـی را مـیتـوان در ویژگـیهـای حروف ، دانش بلاغت ، مسأله دالّ و مـدلول و نظریـه نظـم عبـدالقاهر جرجـانی یافـت .
اصطلاح «تأویل » در نقد نشانه شناسی و هرمونتیکی شایع است و به خوانش هـای متعـدد از یک متن باز اشاره دارد و انتظـار خواننـده کتـاب ایـن اسـت کـه نویسـنده محتـرم بـرای نمونه های شعری انتخابی، خوانش های گوناگون خود یا دیگران را ارائه دهد که بـا قاطعیـت میتوان گفت در بخش اعظم کتاب ، چنین اقدامی ننموده است و تنها یک خـوانش از متـون ارائه شده مشاهده میشود.