چکیده:
یکی از لندفرمها و چشماندازهای جالب در طبیعت، گنبدهای نمکی هستند. این پدیده ویژگیهای منحصربهفردی دارد و از نقطه نظر ژئومورفولوژی این عارضه از اهمّیّت شایانی برخوردار است. گنبدهای نمکی با رخنهی تودههای نمک در پوش سنگ رسوبی و رساندن خود به سطح زمین تشکیل شدهاند. این عمل بر اثر چگالی کمتری که سنگ نمک از پوش سنگ خود دارد و همچنین بهدلیل نیروهای تکتونیکی و خاصیّت ویسکوپلاستیکی نمک انجام میگیرد. گنبد نمکی کرسیا، ازجملهی این لندفرمها بوده که در جنوبشرقی استان فارس و شمال دشت داراب واقع شده است. این گنبد نمکی در گذر زمان با تأثیرپذیری از عوامل درونی و بیرونی دچار تغییراتی شده است. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی، تصاویر ماهوارهای، روش پیمایشی و تحلیلی به بررسی این اشکال پرداخته شود. نتایج نشان داد که اشکال ژئومورفولوژیکی جالبی، ازجمله مخروط افکنه نمکی، خزش نمکی، چشمهی نمکی، رودخانهی نمکی و اشکال گل کلمی در اطراف گنبد نمکی کرسیا بهوجود آمده است. در بین این اشکال، مخروط نمکی بیشترین وسعت را بهخود اختصاص داده است. گنبد نمکی کرسیا با داشتن چندین پدیدهی ژئومورفولوژیکی، از ارزش علمی ـ آموزشی و زمینگردشگری برخوردار است.
Salt domes are one of the landforms and Interesting landscape of the nature. This feature has unique properties and from the view point of Geomorphology, it has significant importance. Salt domes have formed by penetrating in cap Sedimentary rock and bringing to the surface earth. This formation is because of that rock salt has lower density than the cap rock, and due to tectonic forces and Viscoplastic property of salt. Corsia salt dome is one of the landforms, which located in the southeast of the Fars province and the north of Darab plain. This salt dome has changed over time by effect of internal and external factors.
خلاصه ماشینی:
گنبدهاي نمکي با رخنه ي توده هاي نمکي در پوش سنگ رسوبي و رساندن خود به سطح زمين تشکيل شده که اين عمل بر اثر چگالي کمتري که سنگ نمـک از پـوش سـنگ خـود دارد و نيـز، بـه دليـل نيروهاي تکتونيکي و خاصيت ويسکوپلاستيکي نمک يا بر اثر فشار وارده از رسوبات روي لايه هاي نمک بـه لايـه هـاي نمکي انجام مي گيرد (ساري صراف و همکاران ، ١٣٨٧: ١٠٨).
آب ايـن چشـمه هـا بـا شرايط اقليمي اطراف گنبد در ارتباط است ؛ به گونه اي که در دوره هايي که بارش بيشتر اسـت ، بـه دليـل تغذيـه ي آبهـاي زيرزميني ، حجم آب چشمه ها افزايش يافته و توانايي بيشتري را در انتقال نمک به سطح زمين پيدا مي کننـد.
پرتگاه نمکي در گنبد نمکي کرسيا ٩- پهنه هاي پفکي شکل : هنگام بارندگي جريان هاي موقت و درواقع رواناب هايي که از بالاي گنبـد نمکـي بـه سـوي زمين هاي اطراف حرکت مي کنند، به همراه خود مقداري نمک حمل مي کنند، پس از ساکن شـدن و تبخيـر ايـن آبهـا و تکرار اين عمل در طول زمان ، روي سطح زمين يک لايه ي نمکي تشکيل مي شود که گاهي به حالت پفکي اسـت .
يکي از گنبدهاي نمکي که از نظر ژئومورفولوژي طي تغييرات خود اشکال جـالبي را بـه نمايش گذاشته ، گنبد نمکي کرسيا است که در شمال دشت داراب واقع شده است .
, 2011, Salt Domes of Iran, Journal of Geography Education, Vol. 4, No. 91, PP.