چکیده:
رودخانهها نسبت به حرکات تکتونیکی حساس هستند و رابطهی نزدیکی بین لندفرمهای رودخانهای و حرکات تکتونیکی وجود دارد. شاخصهای ژئومورفیک بهعنوان ابزاری برای مشخصکردن ساختارهای جدید و فعال بهکار میروند. منطقهی مورد مطالعه، حوضهی آبریز واز است که در شهرستان نور در استان مازندران واقع شده است. در این حوضه گسلهای متعددی مانند، گسل شمال البرز و گسل کلرد سازندهای زمینشناسی را جابهجا کردهاند. در این مطالعه شاخصهای ژئومورفیک، مانند منحنیهای هیپسومتری، شاخص تقارن حوضه، نیمرخ طولی نرمالشدهی رود و شاخص گرادیان طولی رود با استفاده از مدل ارتفاعی رقومی (DEM) در نرمافزار ARC GIS تهیه و مورد تحلیل قرار گرفتند. نیمرخ طولی نرمالشدهی رود (SLK) برای زیرحوضهها ترسیم شد. بهدلیل بیبعد بودن این شاخص، حداکثر تقعر (Zmax) درههای مختلف مورد مقایسه قرار گرفتند. سپس با محاسبهی مقادیر SL شاخههای مختلف رود و میانیابی این مقادیر، نقشهی SL رود تهیه شد. مقادیر SL بین 75 تا 1375 متغیر بوده است. تقریبار 75 درصد مقادیر SL کمتر از 700 متر را نشان میدهد. بیشترین مقدار SL در قسمت جنوبی حوضه و در مجاورت گسل بزرگ البرز شمالی قرار گرفته است. مقادیر بالای SL تنها در برخی موارد با وجود گسلها در ارتباط است. با استفاده از آزمون کروسکال ـ والیس، این مقادیر مورد ارزیابی قرار گرفت که نشاندهندهی تفاوت معناداری بین سنگشناسی حوضه و مقادیر SL است.
The river is sensitive to tectonic movement. There are close relationship between the fluvial landform and tectonic movement. Geomorphic indices are indicators capable to detect landform responses to recent deformation processes and therefore have been broadly used as a recognition tool to characterize sectors deformed by active faults. Some geomorphic indices such as hypsometric integral (Hi), drainage basin asymmetry (Af), ratio of valley floor width to valley height (Vf), stream length–gradient index (SL), transverse topographic symmetry factor (T) and basin drainage shape (Bs) have been used extensively to detect tectonic activity at different places around the world. The Vaz watershed is located in the northeastern Alborz, Mazandaran province and county of Nour. Vaz watershed geologically consists of marine and continental sequences, which deposited through the Msozoic to Cenozoic. Several faults system such as North Alborz fault (mangol) and Kelerd fault have been defined in Vaz watershed
خلاصه ماشینی:
در اين مطالعه شاخص هاي ژئومورفيک ، مانند منحني هاي هيپسومتري ، شـاخص تقـارن حوضـه ، نيمرخ طولي نرمال شده ي رود و شاخص گراديان طولي رود با استفاده از مدل ارتفاعي رقـومي (DEM) در نرم افزار ARC GIS تهيه و مورد تحليل قرار گرفتند.
در شماري از مقاله ها شاخص هاي ژئومورفيک ، مانند سينوسيته جبهه ي کوهستان ، نسبت پهناي دره بـه ارتفـاع آن ، شاخص تقارن حوضه ، شاخص گراديان رود و غيره ، مورد استفاده قرار گرفتـه و فعاليـت هـاي تکتـونيکي منـاطق تفسـير شده اند (مددي و همکاران ، ١٣٨٣؛ رجبي و همکاران ، ١٣٨٤؛ مقصـودي و کـامراني دليـر، ١٣٨٧؛ بيـاتي خطيبـي ، ١٣٨٨؛ رامشت و همکـاران ، ١٣٨٨؛ ٢٠١٢ ,.
در اين پژوهش که با هدف بررسي آثار تکتونيک بر رودخانه هاي کوهستاني تهيـه شـده اسـت ، از گراديـان طـولي نرمال شده ي رود (SLK) و نقشه ي شاخص گراديان طولي رود (SL) استفاده شده است .
در تحليل هاي مورفوتکتونيک (ژئومورفولوژي تکتونيک )، شاخص هاي ژئومورفيک شـامل منحنـي هيپسـومتريک ، شـاخص تقارن حوضه ، نيمرخ طولي نرمال شده ي رود و نقشه ي گراديان طولي رود (SL) استفاده شـده اسـت کـه در ادامـه شـرح کوتاهي از آنها ارائه مي شود.
نمودار لگاريتمي مقادير SL با سنگ شناسي حوضه ي آبريز واز در اين مقاله شاخص هاي ژئومورفيک انتگرال هيپسومتري ، شاخص تقارن حوضه ، نيمرخ طولي نرمال شـده ي رود و نقشه ي گراديان طولي رود مورد بررسي قرار گرفته اند.