چکیده:
هدف این پژوهش بررسی تفاوت واژگان فرهنگی-جغرافیایی در گویش‌های مناطق جغرافیایی مختلف ایران است. پرسش این است که آیا آن‌چه در گسترة این واژگان وجود دارد تائید دیدگاه فرضیة نسبیت زبانی ورف (1956) است و باید از منظری شناختی به رابطة میان زبان و تفکر در این گویش‌ها توجه کرد یا این تفاوت و به طور کلی موضوع «واژگان فرهنگی-جغرافیایی» را باید از نگاهی گفتمانی و از سوی مقابل یعنی تأثیر فرهنگ و جامعه بر زبان واکاوید و تحلیل کرد. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی در چند مرحله و طی دو پرسشنامه (به ترتیب با 110 و 148 مشارک) صورت گرفت. پاسخ‌ها و داده‌ها با در نظر گرفتن تمام مؤلفه‌های دخیل امتیازدهی و به صورت کیفی و کمی تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد واژگان جغرافیایی-فرهنگی بیش از آن‌که به شناخت و نوع تفکر مردم جغرافیاهای مختلف گره خورده باشد، به شرایط اقتصادی-اجتماعی فرهنگ‌ها پیوند دارد. این واژگان انعکاس تمایزات شناختی نیستند بلکه آینه‌ای از جغرافیا، اقلیم، زیست‌بوم، مشاغل و رسوم جغرافیایی- فرهنگی گویشوران خود هستند و به عنوان جزئی از یک پیکرة گفتمانی بزرگ، جزئیات و ناگفته‌های بسیاری را از اقلیم محل تولید با خود حمل و منعکس می‌کنند. بنابراین، این تفاوت‌های واژگانی، به تفاوت فرهنگ و زیست‌بوم گویشوران بازمی‌گردند و در حیطة نسبیت زبانی و شناخت نیستند. دستاورد این پژوهش، تأکید به مرز باریک میان این دو نوع تفاوت واژگانی است که معمولاً در پژوهش‌های شناختی-گفتمانی نادیده گرفته شده است.
The purpose of this study was to investigate the difference between cultural-geographical words in the dialects of different regions of Iran. The question is whether the Whorfian theory of linguistic relativity is confirmed by what exists in the scope of these terms and consequently, the relationship between language and thinking process in these dialects must be considered from a cognitive perspective or this difference and the subject of "cultural-geographical vocabulary" in general should be analyzed from the opposite side, i.e. the influence of culture and society on language. This research was conducted by the descriptive-analytical method in several stages and through two questionnaires (with 110 and 148 participants, respectively). Considering all the components involved, the data were analyzed qualitatively and quantitatively. The results show that geographical-cultural words are related to the socio-economic conditions of cultures rather than to the cognition and way of thinking of people of different regions. These words do not reflect cognitive distinctions rather, they are a mirror of the geography, climate, ecosystem, occupations geographical-cultural customs of their speakers and as part of a larger discourse, they carry and reflect many details and unspoken words from the geography and climate of the place of production. Thus, these lexical differences go back to the differences in the culture and ecology of the speakers and it is not in the realm of linguistic relativity and cognition. The findings emphasize the narrow border between these two types of lexical differences, which is usually ignored in cognitive-discourse research.
(
, 
, 
)
