چکیده:
رویکرد تحلیل چهریزه‌ای از اوایل قرن بیستم تاکنون روند رشد مستمری داشته است. هدف این مقاله مرور سیستماتیک پژوهش‌‌ها و مستندات طرح‌های سازماندهی چهریزه‌ای و نیز تقسیم‌بندی موضوعی و زمانی این مطالعات است. با مرور صورت‌گرفته، روند رشد و توسعه کاربردهای این رویکرد در ابزارهای سازماندهی و بازیابی اطلاعات شناسایی و پیشنهاداتی برای پژوهشگران آینده ارائه گردید. برای این منظور در گام اول، جست‌وجوی جامع در منابع و بررسی اولیه اسناد؛ در گام دوم، طبقه‌بندی و پالایش اسناد؛ و در گام سوم، طبقه‌بندی زمانی و موضوعی اسناد و تحلیل متون و شناسایی شکاف‌های موجود و در نهایت، پیشنهاداتی برای پوشش این شکاف‌ها صورت گرفت. حاصل تلاش‌های انجام‌شده قبلی، توسعه رده‌بندی‌های چهریزه‌ای، اصطلاحنامه‌ها و سرعنوان‌های چهریزه‌ای و نظام‌های بازیابی اطلاعات چهریزه‌ای بود که به‌طوری گسترده تا دهه 1990 میلادی ادامه داشت؛ اما بعد از آن با توسعه سیستم‌های کامپیوتری و وب، چهریزه‌ها نقش دیگری در بازیابی اطلاعات در پایگاه داده بر عهده گرفتند. در این دوره مجموعه‌ای از مدل‌ها، فراداده‌های چهریزه‌ای، رابط‌های کاربری چهریزه‌ای و آنتولوژی‌های چهریزه‌ای شکل گرفت و نرم‌افزارهای متعددی در این زمینه توسعه یافت. رویکرد تحلیل چهریزه‌ای از حدود اوایل قرن بیستم تا سال 1990 میلادی بر مبنای نظام منطقی (پیشینی) طبقه‌بندی علوم پیش رفته است. اما از آن سال به بعد، به‌دلیل گسترش توانایی‌‌های کامپیوتری و رشد نیازهای کاربران، دیدگاه منطقی جای خود را به دیدگاه محاسباتی و کاربرمدار (پسینی) سپرد. ایجاد ساختار چهریزه‌ها در محیط وب معنایی و ایجاد استانداردهای جدید، بهره‌برداری از روش‌های مؤثرتر درک رفتار کاربران و توجه به توسعه و تحول تاریخی علم، شکاف‌هایی است که هنوز نیاز به مطالعه و بررسی بیشتر دارد. پوشش این شکاف‌ها، تأثیر پایدار فرایند تحلیل چهریزه در آینده را نوید می‌دهد.
Facet analysis approach (FAA) has exhibited a continuous growth trend since the early 20th century. The present paper is aimed to systematically review the studies and documents of the faceted organization plans as well as thematic and temporal classification of these works. This review led to the identification of the growth and development trends of applying this approach in the information organization and retrieval tools, followed by providing some suggestions for researchers in future works. Accordingly, the steps to be taken in the present work were as follows: The first step included a comprehensive search in relevant references as well as a primary review of the documents, followed by classification and refinement of the documents in the second step. The third step addressed temporal and thematic classification of the documents, analysis of the literature, and identification of the existing gaps. In the final step, some suggestions were provided for covering these gaps. The outcomes of the previous works included the development of faceted rankings, faceted glossaries and headings, and faceted information retrieval systems, the extensive use of which continued until 1990s. Subsequently, with the development of computer systems and web, the facets took another role in the retrieval of the data available in the database. During this period, a set of models, faceted metadata, faceted user interfaces, and faceted ontologies was made, which was followed by the development of several software in this field. The facet analysis approach has been developing since the early 20th century to 1990 based on the logical system (a priori) of science classification. However, since then, due to the development of the computer capabilities and growth of the userschr('39') needs, the logical perspective was replaced by the computational and user-oriented (a posteriori) perspective. Creating the structure of facets in semantic web environments and formulation of new standards, utilizing more effective methods to perceive user behaviors, and taking historical development and changes of sciences into account are the gaps that still require further studies. Covering these gaps promises sustainable effectiveness of the facet analysis process in future.
(
, 
, 
)
