چکیده:
مسئلة اساسی پژوهش حاضر ابتدا پرداختن به رابطة میان شهر و سینما، و در مرحلة بعد بررسی تطبیقی تصویرهایی است که از شهر در فیلم‌های سینمایی در دو مقطع مهم تاریخی-سینمایی دو کشور ایران و فرانسه (موج نو) به‌نمایش درآمده‌اند. تلاش برای روشن‌تر شدن چگونگی درک شهر و تصویر ذهنی آن نزد شهروندان، همواره یکی از دغدغه‌ها و موضوع‌های مورد مطالعه بسیاری از کارشناسان مسایل شهری بوده است. در این میان به‌نظر می‌رسد عدم توجه کافی به منبع تصویری مهمی چون سینما موجب شده تا مباحث تحلیلی دربارة تصویرهایی که از شهر در این هنر-صنعت-رسانة مهم قرن اخیر بازتاب یافته تا حد زیادی مسکوت باقی بماند. تحلیل محتوای ساخت‌گرایانة فیلم‌های مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از روش نشانه‌شناسی نشان می‌دهد که نوع نگاه به شهر و شهرنشینی و در نتیجه تصویری که از شهر در موج نو سینمای فرانسه و ایران به‌نمایش درآمده بسیار متفاوت و گاه در تضاد است. شهر در موج نو فرانسه بستری است برای پرسه‌زنی، احساس رهایی و آزادی، شادی و گردش، امنیت و زیبایی، برخوردهای اتفاقی، تنوع و همچنین جایگزینی برای روابط سنتی خانوادگی. اما در سینمای موج نو ایران، شهر به عرصة انتقام‌گیری و یا شکست قهرمانان شهری فیلم‌ها تبدیل می‌شود؛ شهری افسار‌گسیخته و نا‌متجانس، حاوی تضادهای کالبدی و اجتماعی متعدد، با پوسته‌ای بعضاً مدرن اما شهرنشینانی سنتی، نقطة مقابل امنیت فضاهای خصوصی، در حال گذار از مقیاس انسانی به فرا‌انسانی و گاه هراس‌انگیز که گویی هیچ چشم‌انداز روشنی را برای آینده متصور نیست.
It seems that from the beginning of urbanization and formation of cities, reviewing the conditions of cities and trying to improve the living conditions in them also have been taken into consideration. Even the most famous scientists and philosophers of the history also had to pay special attention to the city. In this way, their tools will be manuscript, plan, sketch, etc. As the same time, artists have tried to think about living in cities and urban spaces, and they have reflected such issues on their works. Cinema, from the beginning up to now, has always had been tied with city. Although the most important European and American cities have had an unbreakable relationship with movies as “Location” or “Subject” of the narration, but academic interdisciplinary studies including both cinema and urban studies could rarely be found. Firstly, this paper concerns about addressing the relationship between city and cinema. However, understanding the mental image of city in citizens’ mind has always been one of the most important issues for urban experts. It seems that cinema and its special capability in presenting concrete images of cities and urban issues has been neglected by them. A range of different resources such as analytical books, articles, novels, poems etc have been used by urban researchers, but cinema as the most important art-industry-media of the last century has not been considered academically. The second goal is a comparative study between city-images found in a group of Iranian and French films, commonly known as New Wave of Cinema. In the first part of this paper, the studying relationship between city and cinema demonstrates that cinema as a global and amusing “Art-Industry-Media” has an effective role in representation of several phenomena. In the meantime, city as the most complex social phenomenon of the last century and the context for the life of more than half of the population of the planet soon found his place in cinema and city-image became one of the most visible and attractive aspects of Mise-en-scene. So it seems that a review of movies of different countries can help urban planners to understand the conditions of cities and urbanization, this time from the perspective of an important concrete visual resource, namely “Cinema”. In conclusion, structural content analysis using semiotics method illustrates that Iranian and French New Wave films represent “city” in drastically different ways. City in French new wave cinema is a context for flaneuristic activities, where the sense of liberation and freedom, happiness, safety and beauty, as well as accidental encountering, diversity prevails, and it is an alternative for traditional family ties. In contrast, city in Iranian new wave cinema becomes the location of vengeance and failure of urban heroes; a non-uniform city full of physical and social conflicts, with a modern shell but traditional heart, in transition from human scale to superhuman and even to a frightening scale with no hopeful vision for the future.
خلاصه ماشینی:
تحليل محتواي ساخت گرايانۀفيلم هاي موردمطالعه دراين پژوهش بااستفاده ازروش نشانه شناسي نشان مي دهدکه نوع نگاه به شهروشهرنشيني ودرنتيجه تصويري که ازشهردرموج نوسينماي فرانسه وايران به نمايش درآمده بسيارمتفاوت وگاه درتضاداست .
دراين ميان به نظرمي رسدعدم توجه کافي به منبع تصويري مهمي چون فيلم به رغم اهميت سينما درقرن اخير،قدرت آن درنمايش بصري پديده هاوفراگيري جهاني آن ،موجب شده تامباحث تحليلي دربارة تصويرهايي که ازشهردراين هنر-صنعت -رسانۀمهم قرن اخيربازتاب يافته تا حدزيادي مسکوت باقي بماند.
سپس به دلايل انتخاب اين دومقطع تاريخي موردنظر(موج نوايران و فرانسه )واساساًويژگي هايي که امکان انجام بررسي تطبيقي بين فيلم هاي اين دودوره رافراهم مي کند،وهمين طورعلت گزينش فيلم هاپرداخته شده وروش مورداستفاده دراين پژوهش شرح داده مي شودتاپس ازآن تحليلي ازتصويرشهردرفيلم هاصورت گيرد.
همين قدرت نمايش بصري پديده هاهمانندزندگي واقعي ،فراگيربودن سينما،همه جانبه وسرگرم کننده بودن آن است که موجب شده ازآن به عنوان ابزاري مهم براي توصيف وتحليل پديده هاي گوناگون فردي واجتماعي دردوره هاي مختلف درقرن اخيريادشود.
دراين راستا،به نظرمي رسد فيلم «تنگنا»چه ازلحاظ داستان وچه ازنظرويژگي هاي بصري آن ،نمونه اي مناسب براي تحليل وبررسي تطبيقي مي باشد،چراکه فيلم سازدراين فيلم (والبته «خداحافظ رفيق »)بودکه شيوة فيلم سازي خودش که همان استفادة مکررازدوربين روي دست درفضاهاي شهروکلان شهر http://Journal.
بنابراين دراين پژوهش تلاش شده است بااجتناب ازکّمي گرايي والبته بامدنظرقراردادن حضورکم وبيش عناصرواجزاي شهري درفيلم ها،تمرکزتحليل درابتدابرابعادعيني تصوير شهردرفيلم هاودرسطح تحليلي تربرارتباط ميان عناصرشهري ومعناي مستتردرآنهاقرار گيردتابيش ازخروجي هاي آمارگونه ،تنويروتفهم موضوع که هدف اصلي نگارندگان است حاصل شود.
درواقع اين فيلم نيز همانندبسياري ازفيلم هاي موج نوبرحس شهرگرايي تکيه داردواين شهرومحله هاوفضاهاي عمومي شهري بازوبسته هستندکه جايگزين فضاهاومفاهيم سنتي شده وبستري براي رهايي مي سازند.
(
, 
, 
)
