تاملی برترجمۀ مفاهیم و اصطلاحات علمی- فرهنگی بازنگری دو مفهوم مربوط به مرمت ابنیه در حوزۀ فرهنگ و تمدن اسلامی با توجه به یک نظریه فلسفه زبانی مقاله

انتقال مفاهیم اصلی هر علمی - که در حوزۀ فرهنگی خاصی پدید آمده - به سایر حوزه‌های فرهنگی به صورتی که در این انتقال تغییر معنایی صورت نگیرد، از معضلات ترجمه‌های علمی است. این مقاله ضمن بررسی این مسئله و توجه به آنچه که حوزه‌های فرهنگی را نسبت به هم متفاوت می‌نماید، می‌کوشد این بحث را در حوزۀ «دانش حفاظت ابنیه» بررسی کند و چند واژۀ ترجمه شده به فارسی را در حوزۀ این دانش مورد توجه قرار دهد. مقاله با رجوع به حوزۀ فرهنگ اسلامی توضیح می‌دهد که هر واژه باید ابتدا در بستر فرهنگی مبدأ خود شناخته شود و سپس با شناخت بستر فرهنگی مقصد و کاربرد آن که اغلب در ادبیات هر حوزۀ فرهنگی ظاهر می‌شود، واژۀ متناسب جستجو شود. آنگاه با این مقدمه دو واژۀ بسیار پرکاربرد restoration و repair در حوزۀ دانش مرمت ابنیه تجزیه و تحلیل شده و در نهایت، واژۀ «تعمیر» بجای واژۀ «مرمت» صحیح‌تر دانسته شده است؛ چون واژۀ «مرمت» ناظر به شأن «شیئی» (کالبدی) ابنیه است و حال آنکه واژۀ «تعمیر» هر دو شأن «شیئی» (کالبدی) و «غیرشیئی» (انفسی) را دربر می‌گیرد و از این لحاظ با مبانی فرهنگی مقصد همخوان‌تر است. لذا توصیه می‌شود که در توضیح و تفسیر آنها، این ملاحظات و تأکید بر انعکاس فرهنگی مفاهیم در فرهنگ مقصد مورد اشاره قرار گیرد و حتی‌الامکان رعایت شود.

One of the issues that have been sorely neglected in the historiography of Islamic architecture of Iran is the architects’ social standing and their role in the construction of architectural monuments. Due to the poor attention paid to the constructional complexities of the process of construction of a work, the works published on Islamic architecture of Iran have failed to reflect all hidden and explicit aspects of this phenomenon. In fact, the negligence regarding the study of buildings, which is the last stage of construction process has caused a number of striking inattentions towards many other relevant and influential issues. Thus, the following questions are raised by the researcher of the history of architecture regarding the historical monument that is the ultimate product of an architectural construction: Which factors and elements have been involved in the construction of the monument? What were the roles of the architect, patrons and erectors? How much freedom does architect had to make decisions for construction affairs? Who were the patrons and erectors of the construction of monuments and what were their responsibilities? All these questions are intended to determine the level of the role and influence of aforementioned factors in an architectural work. According to a number of historical documents, in the Timurid and the Ilkhanid eras the architects and engineers were from the middle class of the society and their profession was considered one of the low level occupations. We can distinguish between four types of architects and engineers who were active in these eras. Every group was in charge of certain affairs: (1) royal architects who performed the orders issued by the court and the governors; (2) guild architects, these architects were active in their hometown and offered services for their fellow citizens; (3) migrant who had emigrated to the capital from other cities (the movement of architects between different areas of the Islamic world); and (4) others, which this group consisted of those who pursued architecture as a secondary work and had other vocations like Quranic sciences or calligraphy or astronomy‚ but they were also working as an architect. The patrons of architecture were from various social classes. The patrons and erectors could be from monarchical and influential families who were affiliated with the progeny of the Prophet Muhammad. They even had affiliations with such mystical initiations as Naqshbandi. These patrons and erectors had various degrees of influence depending on their social and historical context. This paper seeks to cast light on the dark sides and corners of the history of Islamic architecture in Iran through a study of the architecture and its related circles in the Ilkhanid and the Timurid eras. This research seeks to review the features of Islamic architecture of Iran with the hope to take a small step in the direction of this field. First of all‚ we will discuss the types of architects who were active in this historical era, and then we will turn to the role of patrons and erectors.

محمود ارژمند١، احمد امین پور٢ تأملی برترجمٔە مفاهیم و اصطلاحات علمی - فرهنگی بازنگری دو مفهوم مربوط به مرمت ابنیه در حوزٔە فرهنگ و تمدن اسلامی با توجه به یک نظریه فلسفه زبانی ٣ چکیده انتقال مفاهیم اصلی هر علمی - که در حوزٔە فرهنگی خاصی پدید آمده - به سایر حوزه های فرهنگی به صورتی که در این انتقال تغییر معنایی صورت نگیرد، از معضلات ترجمه های علمی است . مطابق این نظریه ، مشکلاتی که اغلب در ترجمه و فهم آثار مکتوب و غیرمکتوب که به زبان های گوناگون نوشته شده است پیش میآید و علیالظاهر در قلمروی زبان مطرح میشود، مربوط به اختلاف در فرهنگ و نحؤە تفکر است و »وقتی توجه شود که نشانه های اختلاف فرهنگی در »زبان « ظاهر میشود مسئله به صورت نسبتا عمیقی مطرح می گردد. به همین لحاظ نباید فقط به ترجمه یکبه یک واژه ها اکتفا شود بلکه باید به طنین آن واژه در بستر فرهنگی هر دو حوزه نیز توجه داشت ؛ به عبارت دیگر تنها ترجمه »لفظ « در انتقال مفاهیم دانش از زبانی به زبان دیگر کفایت نمیکند بلکه تشخیص سایر ارتباطات میان لفظ و بستر زبانی، یعنی فرهنگ نیز در این انتقال اثرگذار است .