چکیده:
«تاریخ مفهومی» نظریه و روشی به نسبت جدید است که متاثر از سنت فلسفه قارهای و تاریخگرایی نوین میباشد. این نظریه و روش با نقد تاریخگرایی سنتی برای «مفهوم» جایگاه و نقش ویژهای قائل بوده و بر آن است که بامطالعه خلق، تحول و تطور مفاهیم میتوان به بازنمایی منازعات ایدئولوژیک در یک ساختار سیاسی پرداخت. در این نوشتار، پس از تعریف تاریخ مفهومی تلاش میشود تا به جایگاه و نقش این نظریه در فلسفه قارهای با تأکید بر آرای راینهارت کوزلک، نامدارترین پژوهشگر این حوزه پرداخته شود. کوزلک در پروژۀ فکری خود با عنوان تاریخ مفاهیم، به چیستیِ مفهوم، تمایز آن با کلمه و چگونگی تأثیرگذاری مفاهیم بر رخدادهای سیاسی پرداخته است. او بر این باور است بدون مفاهیم، جامعه و همچنین عرصههای سیاسی کنش، موجودیت نخواهند داشت و معتقد است هر مفهوم در نظام اندیشگانی دارای پاد-مفاهیمی است که با غلبه بر آنها میتواند واجد معنایی خاص باشد و حضور خود در عرصه مفهومی اندیشه سیاسی را تثبیت کند. بر همین مبنا کوزلک پاد-مفاهیم را در مقابل مفاهیم قرار داده و از وجود میدانهای معنایی سخن میگوید که میتواند تلاش نیروها و گروههای سیاسی برای غلبه گفتمانی خاص را توجیه و تبیین نماید. تاریخ مفهومی بهعنوان روش نیز با تلاش برای کشف معنای مفاهیم در پسِ لایههای انباشتهشده زمان ازجمله نکات موردبررسی در این نوشتار است. ازآنجاکه این مقاله درصدد معرفی نظریه و روش تاریخ مفهومی است، روش مورداستفاده در آن توصیف است که میتواند برای پژوهشگران رشتههای علوم انسانی راهگشا و قابل بهرهگیری باشد.
Conceptual history" is a relatively new theory and method that is influenced by the tradition of continental philosophy and new historicism. This theory and method, with its critique of traditional historicalism, emphasis on the "concept" and through the study of creation, the evolution and conception of concepts, one can represent ideological conflicts in a political structure. In this essay, after defining conceptual history, it attempts to address the role and role of this theory in continental philosophy by emphasizing the views of Reinhart Koselleck, the most renowned researcher in the field. In his seminal project, The conceptual history, Koselleck explores the concept, its differentiation with the word, and how concepts influence political events. He believes that without concepts, society as well as the political arena of action will not exist, and he believes that every concept in the system of thought has anti-concepts that can overcome it by having a specific meaning . On this basis, Koselleck puts anti-concepts against concepts and speaks of semantic battel that can justify and explain the efforts of political forces and groups to overcome a particular discourse. Conceptual history as a method is also attempted to discover the meaning behind the accumulated layers of time, among the points discussed in this paper. Since this paper aims to introduce the theory and method of conceptual history, the method used is described and can be useful for researchers in humanities.
خلاصه ماشینی:
این نظریه و روش با نقد تاریخ گرایی سنتی برای «مفهوم » جایگاه و نقش ویژه ای قائل بـوده و بـر آن است که با مطالعه ، خلق ، تحول و تطور مفاهیم میتـوان بـه بازنمـایی منازعـات ایـدئولوژیک در یـک ساختار سیاسی پرداخت .
یکی از پیش فرض های اساسی زبان شناسی ساختاری و نو تاریخ گرایی این اسـت کـه بـه همان ترتیبی که پدیده های اجتماعی، سیاسی و تاریخی به صورت مـداوم در حـال تغییـر و تحول هستند، مفاهیم هم راستا با آنها نیز متحول میشوند.
البته دنباله روی مفاهیم در پی تحولات سیاسی، اجتمـاعی و تـاریخی بـه معنای این نیست کـه جهـت تأثیرگـذاری یـک طرفـه اسـت و تحـولات تنهـا بـر مفـاهیم و ساختارهای زبانی مؤثر است ، بلکه افزون بر آن شاید بتوان مدعی شد در برهه هایی از تاریخ ، این رابطه نه تنها به صورت متقابل تعریف شده بلکه اثرگذاری مفاهیم بر تحولات تاریخی نیز قابل توجه و تأمل بوده اسـت .
٢- تاریخ گرایی نوین ؛ نقطه آغاز تاریخ مفهومی تاریخ مفاهیم (١)، تاریخ مفهومی یا تاریخ مفهوم ها همگی ترجمه واژه آلمانی Begriffsgeschichte میباشد که در زبان انگلیسی به conceptual history و history of concept ترجمه شده است .
یکی از مزایای تاریخ مفهومی نسبت به تاریخ به معنای سـنتی آن ایـن است که تنها به دنبال ریشه یابی مفاهیم نیست بلکه خوانـدن مـتن بـه منظـور جسـتجو و کشف گسست های تاریخی بیان نشده ، یا مغفول واقـع شـده را تشـویق مـیکنـد ( ,palonen ١٠ :٢٠١٣).