تحلیل اجتناب‌ناپذیری حمایت از بخش کشاورزی در ایران و جهان (مبانی، درس‌هایی از تجارب دنیا، رویکردها) مقاله

یکی از بحث برانگیزترین موضوع در تجارت و سازمان جهانی تجارت مسئله حمایت از محصولات کشاورزی بوده است. در این راستا موافقین و مخالفین استدلال‌های مختلفی را ارائه می نمایند. در استدلال‌های ارائه شده توسط موافقین غالبا تاکید و توجه خاص بر موضوع فقیر بودن کشاورزان، سنتی بودن آنها، عدم برخورداری از مزیت نسبی و نهایتا تاکید براثرگذاری در تولید و تامین غذا می‌باشد. نکته‌ای که اساسا مغفول مانده است عدم توجه به مبانی تئوری و ماهیت محصولات این بخش در بازار اغلب نقاط دنیاست. لذا در این مقاله تلاش شده ضمن اشاره به رویکردهای مختلف محققین بر اصرار در حمایت از بخش کشاورزی ، با ارائه شواهدی با تاکید بر مبانی نظری و ماهیت محصولات بخش کشاورزی بویژه ارتباط بین کشش تقاضای محصولات کشاورزی و در آمد تولیدکنندگان به این مهم پرداخته شود. بنابراین در تحقیق حاضر ارتباط بین کشش تقاضا و میزان حمایت از بخش کشاورزی در محصولات مختلف و در کشورهای مختلف تحت سه سناریوی یکساله (2012) و سه ساله (12 2010 ) و پنج ساله (12- 2008) مورد بررسی قرار گرفت به موازات آن شیوه های حمایت و میزان حمایت در کشورهای مورد بررسی و در محصولات مختلف مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که رابطه معنی‌داری بین حمایت و کشش تقاضا در محصولات مختلف در کشورهای مختلف تحت سناریوهای فوق الذکر وجود داشته است و این رابطه بیانگر آن است که هر چه کشش تقاضای محصولی کمتر بوده میزان حمایت آن بیشتر بوده است. همچنین بررسی روند حمایت از بخش کشاورزی در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که در طی زمان نوع حمایت و میزان حمایت تغییر کرده و به منظور کارامدی حمایت از روش‌هایی که کمترین اخلال را در بازار ایجاد نماید استفاده شده است.

One of the most controversial discussions in trade and WTO is the protection of agricultural products. In this regard, supporters and opponents offer different arguments. The arguments presented by supporters often focus special attention on the issue of poverty and traditional farmers, Lack of comparative advantage and finally emphasis on impacts of agriculture on production and food security.An issue that has been neglected mainly the lack of theoretical foundations and don’t mention to nature of the goods on the market in large parts of the world. Therefore, this article attempts to outline the various approaches of researchers on persist in supporting the agricultural sector .Then with emphasis on the theoretical foundations and nature of the agricultural products, particularly the relationship between elasticity of agricultural products demands and producers income, discussion to this important. Therefore, in this study the relationship between elasticity of demand and support the agricultural sector in different products in different countries under three scenarios, one year (2012), three years (2010-12) and five years (2008-12), were studied. In parallel the methods of protection and amount of support in the countries has been analyzed in various products. Results indicate a significant relationship between the support and elasticity of demand for different products in different countries under the above scenarios. This relationship shows that if the demand elasticity of product to be less therefore the amount of support of that product will be high. Also, survey supporting trends on the agricultural sector indicate that; Protection type and volume of support has changed over time, and in order to effectiveness of this protection the methods that are used to have the least disturb in the market.

هرچند مطالعات متعددی در خصوص حمایت و سیاستهای حمایتی در ایران صورت گرفته که از جمله می توان به مطالعه کاظم نژاد و همکاران (١٣٩٢) در خصوص میزان حمایت درکشورهای مختلف ،محمودی و کاظم نژاد(١٣٨٢) در خصوص مقایسه نسبی حمایتهای حاکم بر صنعت قند وشکر در جهان و ایران ،گیلانپور و کاظم نژاد (١٣٨١) در مورد چرایی و چگونگی حمایت از بخش کشاورزی درکشورهای مختلف و نیز اندازه و ابزارهای حمایت در این کشورها، نوری (١٣٨٤) مطالعه «بررسی سیاستهای حمایتی برنج درایران »جهت بررسی تعرفه وارداتی ومحاسبه قیمت حمایتی بازار،حمایت نهاده ای و وضعیت حمایت ازگروه های عمده برنج ، نصابیان ومقدسی (٢٠١٠) درمقاله ای به بررسی تولید وسیاستهای حمایتی درایران درمورد برنج ،گندم و جو بویژه سیاستهای قیمت تضمینی وبیمه درمورد این محصولات اشاره نمود. واعظی و یزدانی (١٣٨٥) در مطالعۀ خود به بررسی وضعیت حمایت مالی دولت از بخش کشاورزی و ارائه راهکارهای مناسب به منظور بهینه سازی حمایت های مالی دولت از بخش کشاورزی پرداختند کیانی راد (١٣٨٦) در مقاله ای با عنوان «برآورد حمایت از بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه : مشکلات اندازه گیری و رهیافت ها برای ایران » تلاش کرده است رضایی (١٣٨٧) به ارزیابی سیاست های حمایت از تولیدکننده ، مصرف کننده برخی محصولات باغی و همچنین سیاست های حمایت از خدمات عمومی به عنوان مهمترین سیاست حمایتی در بخش کشاورزی از دیدگاه تجارت جهانی پرداختند.