چکیده:
هندسه فرکتال، که عنوان زبان ریاضی طبیعت بر آن نهاده شده است، میتواند به عنوان ابزار کمی مناسب جهت بررسی ژئومورفولوژی رودخانهها و مدلسازی بسیاری از پدیدههای پیچیده طبیعی به کار گرفته شود. مهمترین ویژگی فرکتالی که در مورد این پدیدهها تحلیل میشود، بعد فرکتال است که اهمیت زیادی در شناخت رفتار و پیشبینی تغییرات مسیر رودخانه دارد. این مقاله باهدف تعیین بعد فرکتال و تحلیل آن با استفاده از تئوری هندسه فرکتال و روش شاخه-بندی هورتون- استرالر و توکوناگا، به مطالعه ویژگیهای رودخانه زرینهرود میپردازد. بر این اساس، رودخانه زرینهرود و تمامی شاخههای فرعی آن مرتبه بندی شده و به کمک طول شاخه-ها، بعد فرکتالی محاسبه شد. نتایج نشان داد که شاخه اصلی این رودخانه دارای مرتبه چهارم بوده و همچنین بعد فرکتالی آن مقداری برابر با 98/1 دارد. بعد فرکتالی بالای رودخانه معرف تراکم زهکشی بیشتر و زمان کمتر برای رسیدن به جریان دائمی است. به این ترتیب تعداد انشعابات رودخانه از مرتبههای گوناگون، همچنین سطح و طول این انشعابات از رابطه فرکتالی پیروی میکنند. بعد فرکتالی میتواند شاخص مناسبی برای بیان تغییرات رودخانه باشد و به عنوان پارامتر هندسی جدید وارد مدلهای ریختشناسی رودخانهها گردد. از این روابط میتوان جهت بررسی تغییرات انشعابات رودخانهها و نیز حوضهی آنها در گذر زمان بهره جست. بنابراین با کمک بعد فرکتال میتوان به پیشبینی مسائل مربوط هندسه رودخانه و همچنین فرآیندهای فیزیکی درون رودخانه پرداخت.
خلاصه ماشینی:
بررسي نظريه ي فرکتال در ژئومورفولوژي رودخانه اي : مطالعه ي موردي زرينه رود هيوا علمي زاده ـ استاديار گروه محيط زيست ، دانشگاه علوم و فنون دريايي خرمشهر اميد ماه پيکر- کارشناسي ارشد فيزيک دريا، دانشگاه علوم و فنون دريايي خرمشهر مريم سعادتمند- دانشجوي کارشناسي ارشد محيط زيست ، دانشگاه علوم و فنون دريايي خرمشهر پذيرش مقاله : ١٣٩٢/٠٧/٢٦ تأييد نهايي : ١٣٩٣/٣/٢٥ چکيده هندسه فرکتال ، که عنوان زبان رياضي طبيعت بر آن نهاده شده است ، مي تواند به عنوان ابـزار کمي مناسب جهت بررسي ژئومورفولوژي رودخانه ها و مدل سازي بسياري از پديده هاي پيچيده طبيعي به کار گرفته شود.
اين مقاله باهدف تعيين بعد فرکتال و تحليل آن با استفاده از تئـوري هندسـه فرکتـال و روش شاخه بندي هورتون - استرالر و توکوناگا، به مطالعه ويژگي هاي رودخانه زرينه رود مي پردازد.
با اندازه گيري و محاسبه بعد فرکتالي مي توان اطلاعات زيادي درباره طول انشعابات و سرچشمه هاي يک رود و همچنين شاخه هايي از رودخانه که امکان بررسي آن ها به هر دليل وجود ندارد، دست يافت .
بي ١٠ و همکاران (٢٠١٢) از يک مدل سلولي فرکتالي براي تعيين بعد فرکتالي شبکه هاي رودخانه اي استفاده کردند ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Phillips 2 Peckham 3 Kentucky & Powder 4 Rodriguez & Rinaldo 5 Cleveringa 6 Sivakumar & Berndtsson 7 Bartolo 8 Khan 9 Damle & Yalcinz 10 Bi و نشان دادند که اين روش مي تواند تغييرات ويژه خواص فرکتالي پستي وبلندي ها را نشان دهد.