چکیده:
صنعت سیمان از جمله صنایع اساسی کشور بهشمار میآید. در حال حاضر، بالغ بر 70 کارخانه سیمان
با مجموع ظرفیت تولید تقریبا 88 میلیون تن سیمان در کشور فعال هستند. بزرگترین کارخانههای
سیمان کشور به ترتیب سیمان آبیک، سیمان تهران و سیمان سپاهان هستند. بعد از چین، کشورهای
هند و آمریکا بزرگترین تولیدکنندگان سیمان دنیا هستند؛ ایران نیز در جایگاه یازدهم قرار دارد. نکته
حائز اهمیت آنکه مجموع مصرف بازار داخل و صادرات سیمان و کلینکر در سال 1396 تنها حدود 61
میلیون تن بود. فاصله بین ظرفیت تولید ایجاد شده و حجم بازار در دسترس، موجب ایجاد ظرفیت مازاد
قابلتوجه در صنعت سیمان کشور شده است که از دلایل اصلی بحران مالی این صنعت در سالهای
اخیر است. از طرفی، توسعه صنعت سیمان مطابق برنامه راهبردی وزارت صمت و بدون توجه به
واقعیت های اقتصادی کنونی کشور صورت گرفته است؛ پیش بینی ها حاکی از تحقق ظرفیت تولید 93
میلیون تن سیمان در چشم انداز 1400 است که موجب تعمیق بحران کنونی خواهد شد. لذا، بازنگری
برنامه راهبردی صنعت سیمان توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت امری ضروری است.
سیمان کالایی برای عرضه به بازارهای محلی به شمار میآید؛ لذا، جایابی مناسب یک کارخانه سیمان
مسئل های کلیدی است. ظرفیت تولید سیمان باید متناسب با توزیع جمعیتی کشور ایجاد میشد. تراکم
زیاد کارخانه های سیمان در مناطق مرکزی و غربی کشور و محقق نشدن رشد اقتصادی پیش بینی شده
در کشور موجب عدم توازن عرضه و تقاضا و در نتیجه رقابت منفی شدید مابین تولیدکنندگان سیمان
شده است. هزینه قابل توجه حمل سیمان در فواصل طولانی در مقایسه با قیمتهای کنونی سیمان در
جلوی درب کارخانه، مزیت فروش سیمان در استانهای مجاور را محدود میکند. همچنین، احداث
برخی کارخانه های سیمان در فواصل زیاد از نواحی پرجمعیت کشور اقدامی غیراقتصادی بود که بهوقوع
پیوست. با بهره برداری از طرحهای سیمانی جدید در سالهای پیش رو، تعادل بازار، بیش از پیش به هم
خواهد ریخت؛ به نظر میرسد راهکار جلوگیری از بحرانیتر شدن وضعیت صنعت سیمان، ممانعت از
آغاز طرحهای سیمانی جدید و نیز توقف طرحهای با پیشرفت فیزیکی کم است. شایان ذکر است
که ظرفیت ایجادشده در صنعت سیمان میتواند پاسخگوی نیاز داخل در دو دهه پیشرو (حتی در
صورت تحقق نرخ رشد اقتصادی بالای پنچ درصد) باشد؛ لذا، احداث کارخانه های جدید سیمان از محل تسهیلات بانکی و استفاده از یارانه انرژی به هیچ عنوان دارای توجیه اقتصادی نیست. نظر به اینکه
سودآوری شرکتهای سیمان کشور در حال حاضر تنها منوط به بهره مندی از یارانه انرژی است، وزارت
صنعت، معدن و تجارت میتواند راسا با همکاری تشکلهای غیردولتی صنعت سیمان نسبت اصلاح
چشمانداز توسعه این صنعت و نیز کاهش سطح تولید با هدف توازن عرضه و تقاضا و جلوگیری از
رقابت منفی شرکتهای سیمانی اقدام کند.