چکیده:
امروزه به علمی که عهده دار تبیین امور معیشتی مردم شده است Economics گویند که در فارسی به علم اقتصاد ترجمه شده است. «اکانمیکس» ریشه در «تدبیر منزل» دارد که سابقا حکمای اسلامی در آن باره رسالههایی داشتهاند. در این مقاله با لحاظ رابطه «اکانمیکس» و «تدبیر منزل» به مقایسه نظرات حکمای اسلامی در باب «تدبیر منزل» با آنچه امروزه در قالب اکانمیکس عرضه شده است، پرداخته میشود تا تفارقها و تقاربها مشخص گردد. این نوشتار که به لحاظ جمعآوری مطالب کتابخانهای، و در تبیین تفارقها و تقاربها، تحلیلی و توصیفی میباشد به این نتیجه میرسد که امروزه خبری از اصلاح نفس و تحقق تعالیم دین در چارچوب اکانمیکس نیست بلکه اکانمیکس بعضا در تضادّ با اصلاح نفس و تعالیم دین ظاهر میشود و تنها در حوزه عقل معاش است که ممکن است «تدبیر منزل» ارائه شده توسط حکمای اسلامی با «تدبیر منزل» ی که امروزه در قالب اکانمیکس عرضه میشود هم راستا باشد؛ اقتصاد نه به معنای «اکانمی» بلکه به معنای «میانه روی»، یکی از اصول «تدبیر منزل» در نظر حکمای اسلامی به حساب میآمده است که در ادبیات دینی نیز اینچنین میباشد.
Abstract
Nowadays it is said to the science which is responsible for explanation of living affairs, Economics that has been translated into "eghtesad" in Persian. Economics rooted in the "house managing" that the former Islamic scholars have treatise on the subject. This paper, by corresponding the relationship between "Economics" and "household management", begins to compare attitude of former Islamic scholars with what is presented as economics to be determined differences and similarities. This paper which uses library in terms of gathering information and which is analytical and descriptive in terms of explaining the differences and similarities, concludes that there is no sign from self purification and religious teachings accomplishment in economics, even in some cases it appear in contrast of them. Just in scope of thrift, "house managing" presented by the former Islamic scholars and "house managing" presented in economics may be in the same direction. "eghtesad" not in synonym of economy but in synonym of moderation, is assumed as a principle of "House Managing" that the religious literature is so.
خلاصه ماشینی:
ولي آيا بحث هايي که در چارچوب اکانميکس ارائه شده است و بحث هايي که حکماي اسلامي چون ابن سينا و خواجه نصير الدين طوسي درباره تدبير منزل داشته اند، مشابه يا متفاوت از يکديگرند؟١ از مقايسه نظرات حکماي اسلامي و آنچه امروزه در قالب اکانميکس عرضه شده است ، تفاوت اين دو جهت گيري در رابطه با «تدبير منزل» مشخص مي شود.
نتيجه اين بررسي مقايسه اي بدين شرح است که امروزه خبري از اصلاح نفس و تحقق تعاليم دين در چارچوب اکانميکس نيست بلکه اکانميکس بعضا در تضاد با آنها ظاهر مي شود و تنها در حوزه عقل معاش است که ممکن است «تدبير منزل» ارائه شده توسط حکماي اسلامي با «تدبير منزل»ي که امروزه در قالب اکانميکس عرضه مي شود هم راستا باشد.
همچنين درباره «مخارج شخصي » مي گويد: «صلاح و سواد امر در اين است که نه به حد اسراف و تضييع مال برسد و نه به خست و بخل زياد، بلکه بايد در خرج کردن تقدير و تدبير به کار رفته به عنوان اعتدال و ميانه روي خرج شود» (ابن سينا، ١٣١٩: ٣٥).
اقتصاد- به معناي ميانه روي- يکي از اصول «تدبير منزل» در نظر حکماي اسلامي به حساب مي آمده است [اعتدال و ميانه روي در خرج کردن در گفتار ابن سينا؛ سوء تدبير در خرج چنانچه انحراف از اقتصاد به سمت زياده يا کم پيش آيد در گفتار خواجه نصير] که در ادبيات ديني نيز اينچنين مي باشد.