چکیده:
مورفوتکتونیک از منظر زمین ساخت و نیروهای درونی با بررسی چشم اندازهای هر ناحیه، نقش مهمی در شناخت نحوه تکامل لندفرمها و تفسیر آنها دارد. هدف از این پژوهش بررسی شواهد ژئومورفیک گسل دهشیر میباشد. در این راستا شواهد تکتونیک فعال منطقه با تکنیک های مختلف دورسنجی، ژئومورفومتری، پیمایش ها، اندازهگیری ها و برداشت های میدانی شناسایی و ارتباط فرم و فرآیند مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. نتایج کمی حاصل از بررسیهای صورت گرفته بر روی تپه شاهدهای تراورتنی (با سن تقریبی 8/1 میلیون سال)، اشکال پلی ژنتیک، پرتگاههای گسلی و چاههای اکتشافی منطقه نشان میدهند که گسل دهشیر با جهش تجمعی 200 متری در طی کواترنر، نرخ لغزش تقریبی 11/0 میلیمتر در هر سال را داشته است. در واقع این امر سبب افت سطح اساس شبکههای زهکشی دامنههای جنوبغرب شیرکوه از اوایل کواترنر تاکنون و در نتیجه تسریع فرسایش قهقرایی و کاوش سطوح تراورتنی و پیدایش تپه شاهدها و پیش تپه ها در این ناحیه شده است. همچنین دینامیک اخیر به همراه حرکت راستا لغز این گسل، موجب تغییر شکل شبکه زهکشی، توالی مخروط افکنه ها و ظهور چشمه های گسلی شدهاند که همگی بیانگر فعالیت قابل توجه این گسل میباشند.
خلاصه ماشینی:
بات ٢ و همکاران (٢٠٠٧) در بررسي هايي که در منطقه پنجاب هند با استفاده از رويکرد ژئومورفولوژي ، زمين ساختي ، زهکشي و تجزيه وتحليل مورفوتکتونيک از طريق دادهاي دورسنجي انجام دادند چنين استنباط کردند که وجود ناهنجاري هاي رودخانه اي مثل : تغييرات ناگهاني در جهت جريان ، جريان برخلاف شيب ، جريانات قطع شده ، تراس هاي رودخانه اي و طبيعت نامتقارن حوضه زهکشي نشان دهنده تکتونيک فعال در منطقه است .
دلکايلا٣ و همکاران (٢٠١٠) در تحقيقي که با عنوان تکامل لندفرم هاي کواترنري و شواهد مورفوتکتونيک در امتداد گسل Tizi N Test مراکش با پنج شاخص ژئومورفولوژي : شبکه زهکشي ، شکل پروفيل طولي رودخانه ، انتگرال و منحني ها هيپسومتريک ، شاخص گراديان جريان و نسبت عرض کف دره به ارتفاع انجام دادند، چنين گزارش دادند که نهشته هاي تالوس پليستوسن و رسوبات رودخانه اي به مقدار زياد جابجا شده اند که نشان دهنده فعاليت گسل مذکور در طي کواترنر مي باشد.
در اين پژوهش سعي شده تا با شناسايي شواهد تکتونيک فعال ناحيه و تجزيه وتحليل آن ها: اولا نحوه عملکرد فرايندهاي زمين ساختي گسل مذکور بر لندفرم هاي کواترنري و ثانيا ميزان جابجايي لند فرم ها طي کواترنر محاسبه تا چگونگي تکامل لند فرم ها در اين منطقه مشخص گردد.
در اين راستا جهت تعيين مناسب ترين منطقه براي اندازه گيري پرتگاه گسل ، پس از بررسي هاي دورسنجي و ژئومورفومتري پرتگاه گسلي ايجادشده در رسوبات تراورتن در غرب و شمال غرب دهشير (نزديک روستاي عبدالله ) انتخاب و پروفيل هاي برهم نمايي به منظور اندازه گيري ارتفاع پرتگاه گسل در نرم افزار GIS ترسيم شدند (شکل ٣ و ٤).