تحلیل فعالیت زمین ساختی حوضه آبریز میقان از طریق شاخص های ژئومورفیک مقاله

بخش‌هایی از پوسته زمین در عهد حاضر دارای حرکات زمین ساختی هستند و در آینده نیز مستعد بروز خطر خواهند بود. از این رو، اشکال ژئومورفولوژیکی در برابر فعالیت‌های زمین ساختی بسیار حساس بوده و در اثر این حرکات تغییر می‌کنند. حوضه آبریز میقان یکی از حوضه‌های مرکزی کشور در شمال شرقی استان مرکزی واقع شده است. وجود دو سیستم گسلی اصلی تبرته - تلخاب با روند جنوب شرقی – شمال غربی و گسل‌های فرعی متعدد نشان دهنده ظهور پدیده‌های مهم زمین ساختی در این منطقه است. ارزیابی فعالیت‌های زمین ساختی با استفاده از برخی از شاخص‌های کمی، نقش مهمی را در شناخت این فعالیت‌ها داشته و به تفسیر وضعیت زمین ساختی مناطق کمک می‌نماید. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت نو زمین ساخت با استفاده از داده‌های ژئومورفولوژیکی  است. برای دستیابی به این هدف از هفت شاخص ژئومورفولوژیکی: شاخص‌های شیب طولی رودخانه (SL)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (VF)، عدم تقارن حوضه زهکشی (AF)، تقارن توپوگرافی عرضی (T)، نسبت شکل حوضه (BS)، منحنی هیپسومتری حوضه (HC) و پیچ و خم رودخانه (S)، به عنوان ابزارهای اصلی این پژوهش بهره گرفته شده است. روش تحقیق بر پایه روش تحلیلی استوار است. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل نقشه‌های توپوگرافی و زمین شناسی منطقه مورد مطالعه، تصویر ماهوارهای و سامانه اطلاعات جغرافیایی در قالب نرم افزار ArcGIS 10 می‌باشد. همچنین، نتایج کمی بدست آمده طی چندین مرحله کار میدانی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که منطقه مورد مطالعه براساس شاخص‌های شیب طولی رودخانه که مقدار آن برابر (4/353)، عدم تقارن حوضه زهکشی (6/47)، تقارن توپوگرافی عرضی (24/0)، منحنی هیپسومتری حوضه، و پیچ و خم رود که (21/1) می‌باشند از لحاظ زمین ساختی در وضعیت فعال و تنها بر اساس شاخص، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن که برابر (24/2) و  نسبت شکل حوضه که (5/3) می‌باشد در حالت نیمه فعال قرار دارد. در نتیجه می‌توان گفت شاخص BS که بیانگر شکل حوضه است در حوضه‌های کشیده تر مقدار آن بالاتر است و از آنجا که بیشتر زیرحوضه‌های مطالعاتی نیز کشیده بودند بیانگر فعالیتهای تکتونیکی بالا می‌باشد.

Abstract Parts of the earth's crust during the time of the present have land-based movements and will be susceptible to danger in the future. Therefore, geomorphologic forms are highly sensitive to tectonic activities and are subject to changes in these movements.Meghan is one of the central basins of the country in the northeast of Markazi province. The existence of two main tabarte-tealkhab systems with the southeast-northwest process and multiple sub-faults indicates the emergence of significant tectonic phenomena in the area. . The evaluation of tectonic activities, using some quantitative indicators, plays an important role in recognizing these activities and contributes to the interpretation of the tectonic condition of the areas. The purpose of this study is to investigate the state of the newly built land using geomorphological data. To achieve this goal, seven geomorphologic indices: Longitudinal slope indicators of the river, The width of the valley floor to its height, Asymmetry of drainage basin, Transverse topographic symmetry, Basin shape ratio, Basin Hypsometric Curve, River maze, As the main tools of this research has been used. The research method is based on the analytical method. he tools used in this research include topographic and geological maps of the study area, satellite image and geographic information system in the form of ARC GIS 10 software. Also, the quantitative results obtained during several stages of fieldwork were evaluated. The results of this study show that the study area based on the slope of the river, whose magnitude is (4/353), drainage basin asymmetry (6/47), transverse topographic symmetry (24/0), hypsometric curve basin, and the maze is that (21/1) are in tectonic active status and only based on the ratio of the width of the valley floor to a height equal to (24/2) and the shape of the basin (5/3) It is in semi-active state.. As a result, the BS index, which represents the shape of the basin, is higher in the taller basins, and since most of the study sub-basins are drawn, it indicates high tectonic activity.

نتايج بدست آمده از اين پژوهش نشان مي دهد که منطقه مورد مطالعه براساس شاخص هاي شيب طولي رودخانه که مقدار آن برابر (٣٥٣/٤) ، عدم تقارن حوضه زهکشي (٤٧/٦)، تقارن توپوگرافي عرضي (٠/٢٤) ،منحني هيپسومتري حوضه ،و پيچ و خم رود که (١/٢١) مي باشند از لحاظ زمين ساختي در وضعيت فعال و تنها بر اساس شاخص ، نسبت پهناي کف دره به ارتفاع آن که برابر (٢/٢٤) و نسبت شکل حوضه که (٣/٥) مي باشد در حالت نيمه فعال قرار دارد. هدف از اين پژوهش بررسي فعال بودن حرکات نو زمين ساخت حوضه آبريز ميقان با بکارگيري شاخص هاي زمين ريختي مي باشد و در پي اين است که آيا نتايج بدست آمده از اين شاخص ها با شواهد ژئومورفولوژيکي موجود در حوضه مورد مطالعه مورد تأييد قرار مي گيرند يا نه ؟ و آيا اين منطقه از لحاظ فعاليت هاي زمين ساختي فعال است يا خير؟ در نقاط مختلف دنيا و ايران براي مطالعه زمين ساخت فعال از شاخص هاي زمين ريختي استفاده فراواني شده است که به موارد زير مي توان اشاره کرد :کلر و همکاران (۱۹۶۶) براي نخستين بار از دانش ريخت زمين ساخت به عنوان زمين ساخت ژئومورفولوژي ياد کرده و شاخص هاي کمي زمين ريختي را براي حرکات نو زمين ساخت گسترش داده اند .