چکیده:
هدف: هدف از پژوهش حاضر ساخت پرسشنامهای برای تشخیص اختلال لجبازی و نافرمانی و سلوک در کودکان پسر مقطع ابتدایی (6 الی 12 ساله) و بررسی روایی و پایایی آن بود. روش: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. تعداد 1200 نفر دانشآموز پسر مقطع ابتدایی شهر تبریز با روش نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای انتخاب شدند و با همکاری مادران همان دانشآموزان پرسشنامۀ مورد نظر بر اساس DSM-5 ساخته شد. یافتهها: نتایج تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از چرخش مستقل واریماکس، سه عامل مستقل سلوک، رفتار جروبحث و خلق خشمگین و تحریکپذیر را معرفی کرد که به ترتیب 79/15%، 75/14% و 06/14% واریانس متغیرها و بر روی هم 61/44% کل واریانس متغیرها را تبیین میکردند. برای بررسی روایی از روش ارزش ویژه بیشتر از 1 استفاده شد و نتایج نشان داد که هم عوامل سهگانه و هم کل پرسشنامه از روایی مطلوب برخوردارند. مقدار ضریب آلفای کرونباخ در بررسی پایایی عوامل سهگانه پرسشنامه به ترتیب برابر با 74/0، 60/0، 74/0 و برای کل پرسشنامه (77/0=α) به دست آمد. میانگین شیوع اختلال سلوک، رفتار جر و بحث و خلق خشمگین و تحریکپذیر کودکان گروه نمونه، طبق تعیین وضعیت اختلالات بر اساس رویکرد ابعادی DSM-5 در وضعیت «متوسط تا شدید» به ترتیب برابر با 7/2%، 8/7% و 6/15% به دست آمد. نتیجهگیری: با توجه به خصوصیات رفتارسنجی مطلوب پرسشنامه اختلال لجبازی و نافرمانی و سلوک کودکان میتوان از این ابزار برای کاربردهای تحقیقاتی و بالینی استفاده کرد.
Aim: The aim of this study was making a questionnaire for diagnosis of Oppositional Defiant and Conduct Disorder in primary boys' school (6-12 years old) and to assess its validity and reliability. Method: The research method was descriptive correlational. A total of 1200 male elementary school students in Tabriz were selected by multi-stage random sampling method and with the cooperation of mothers of the same students, the questionnaire was constructed based on DSM-5. Results: The results of exploratory factor analysis using independent Varimax rotation introduced three independent conduct factors, argumentative/defiant behavior and angry/irritable mood that explained 15.79%, 14.75% and 14.06% of the variance of variables and 44.61% of the total variance of variables, respectively. In order to assess the validity, the Eigevalue method was used more than 1 and the results showed that both the three factors and the whole questionnaire have good validity. Cronbach's alpha coefficient in assessing the reliability of the three factors of the questionnaire was 0.74, 0.60, 0.74 and for the whole questionnaire (α=0.77), respectively. The mean prevalence of conduct disorder, argumentative/defiant behavior and angry/irritable mood behavior of children in the sample group were 2.7%, 7.8% and 15.6%, respectively, based on DSM-5 dimensional approach. Conclusion: Considering the desirable behavioral characteristics of Oppositional Defiant and Conduct Disorder Questionnaire, this tool can be used for research and clinical applications.
خلاصه ماشینی:
طبق بررسيهاي به عمل آمده توسط محققان، پرسشنامة استانداردي براي تشخيص اختلل لجبازي و نافرماني و سلوک که بر اساس آخرين ويراست ٥-DSM ساخته و هنجاريابي شود، در کشور وجود ندارد و تحقيقات پيشين، از پرسشنامههاي ساخته شده بر اساس نسخههاي قديمي DSM همچون »فهرست رفتار کودک آخنباخ٢« )آخنباخ، ۱۳۳٢(، »پرسشنامة رفتار کودک ايبرگ ۹« )ايبرگ و پينکاس، ۱۳۳۳(، »پرسشنامة رفتاري راتر- والدين« )مقدم و همکاران، ۱۹٧۱( و »پرسشنامة تواناييها و مشکلت )SDQ(٠« )تهرانيدوست، شهريور، پاکباز، رضايي و احمدي، ۱۹٧٢( استفاده کردهاند.
در کل، با توجه به آسيبپذيري قشر کودکان و اهميت نيازهاي بهداشت رواني آنها در قالب پيشگيري نوع اول )آريايينژاد و آريايينژاد، ۱۹۳۰(، لزوم تشخيص زودهنگام و بهموقع مشکلت و اختللت رفتاري-هيجاني کودکان مقطع ابتدايي )داگلس، ۱۹۳۹؛ دانشمند خوراسگاني و يوسفي، ۱۹۳۰؛ کارلسون، هوک، جورج، کمپيني، يل، مککارتني و ويست، ٢۶٢۶(، قبول اين واقعيت که براي تشخيص و درمان اختللت و مشکلت عاطفي و رفتاري کودکان بايد ابزارها و مقياسهاي تخصصي ويژهاي وجود داشته باشد )وايتکمب، ٢۶۱۹؛ نجمي، ۱۹۳٢(، از يک طرف، و بروز و ظهور منابع علمي غني بينالمللي همچون کتابچه راهنماي تشخيصي و آماري اختللت رواني ۱ )DSM( - به عنوان يک روش معتبر و مقبول براي طبقهبندي اختللت رواني کودکان و بزرگسالن در سطح بينالمللي )پارک و پارک،٢۶٢۶؛ روشنچسلي، جللي و پوراحمدي اسفستاني، ۱۹۳١(، و تشکيل »اختلل لجبازي و نافرماني« در ٥-DSM از سه خرده مقياس مستقل به نامهاي الف( خلق خشمگين/ تحريکپذير٢، ب( رفتار جر و بحث/ نافرماني ۹ و ج( 1 Diagnostic and Statistical Manual of 2 angry/irritable mood Mental Disorders (DSM) 3 argumentative/defiant behavior ٢٢٧ کينهجويي ۱ از طرف ديگر، هدف اساسي پژوهش حاضر ساخت، رواسازي، تعيين پايايي و تعيين »وضعيت/شدت« براي دو اختلل لجبازي و نافرماني و سلوک کودکان پسر مقطع ابتدايي شهر تبريز بر اساس ٥-DSM بود.