چکیده:
ﻗﻮﻣﺲ) ﮐﻮﻣﺶ (و ﺗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ دو اﯾﺎﻟﺖ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻃـﻼق ﻣـﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه اﺳﺘﺎن ﺳﻤﻨﺎن و ﻣﺎزﻧﺪران ﻓﻌﻠﯽ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿـﺮد. ﺑـﺮ ﺑﻨﯿـﺎن ﻣﮑﺘﻮﺑـﺎت ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺮاوان در ﻣﺮزﻫﺎی ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ اﯾﻦ دو اﻗﻠﯿﻢ ﻫﻤﺎن اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ.» ﮐﻮﻣﺸﯽ «واژهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای» اﺗﺤﺎد زﺑﺎﻧﯽ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳـﻤﻨﺎن «ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ. ﺳﻨﮕﺴﺮ، ﺳﻤﻨﺎن، ﺳﺮﺧﻪ، ﻻﺳﮕﺮد، ﺑﯿﺎﺑﺎﻧـﮏ و اﻓﺘـﺮ و... ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﮔـﻮﯾﺶ اﯾﺮاﻧـﯽ ﺧـﺎص و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺧﻮد را دارﻧﺪ، ﻟﯿﮑﻦ روی ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﮔﻮﻧـﻪ ای از ﻫﻤﮕﺮاﯾـﯽ زﺑـﺎﻧﯽ) و ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ (را در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﺷﮑﻞ دادهاﻧﺪ. ﮐﻮﻣﺸﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺧﻮﯾﺸـﺎوﻧﺪ ﻧﺰدﯾـﮏ» ﮐﺎﺳـﭙﯽ «در ﮐﻨـﺎره ﻫـﺎی دریای خزر برشمرد اﻣﺎ اﺻﻄﻼح» ﺗﺒﺮی «ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه، ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از: ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﮔﻮﯾﺶﻫﺎی ﻣﺮدم ﻣﺎزﻧﺪران) ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ﺧﺎص (و ﮐﻮﻫﺴﺘﺎنﻫﺎ و ﻧﻮاﺣﯽ ﺳـﺮﺣﺪ ی- ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﻣﺮزﻫﺎی ﺟﻨـﻮﺑﯽ - ﮐـﻪ روزﮔـﺎری ﺟﺰﺋـﯽ از ﺗﺒﺮﺳـﺘﺎن ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﻮدﻧـﺪ . ﺗﺒـﺮی زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ی» ﮐﺎﺳـﭙﯽ «اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧـﻮد Tabaroid و Perso- tabaric و Mazandarani Proper ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺘﻦ» ﺗﺒﺮی «و» ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ «ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻣﻼ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﺪارﻧﺪ. در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪیﻫﺎی ﻣﺮدم ﺳﻤﻨﺎن و ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ را از ﻣﻨﻈـﺮ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدی ﻣﺮدم ﻧﮕﺎراﻧﻪ) ﻓﻮﻟﮑﻠﻮرﯾﮏ (ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﺑﺨﺸﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﻣﺸﺘﺮک اﯾﻦ دو اﺳﺘﺎن در ﮐﺘﺎب» آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎن؛ از ﻗـﻮﻣﺲ ﺗـﺎ ﺗﺒﺮﺳـﺘﺎن «اﺛـﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه واﮐﺎوی و ﻗﯿﺎس ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ دوﺳﺘﺪاران ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻣﺮدم ﻧﮕﺎری ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ آن رﺟﻮع ﮐﻨﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺳـﺎﺧﺘﺎری زﺑـﺎن، واژﮔـﺎﻧﯽ ﻣﺸـﺎﺑﻪ از ﮔـﻮﯾﺶ ﻫـﺎی ﺳـﻤﻨﺎن، ﺳﻨﮕﺴﺮ و ﺳﺮﺧﻪ ﺑﺎ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﯿﺎس ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮرﺳﯽ ﻃﻮاﯾﻒ، اﻗﻮام و اﯾﻼت ﮐﻮﭼﺮو و ﻧﯿﻤﻪ ﮐﻮﭼﺮو اﺳﺘﺎن ﺳﻤﻨﺎن ﺑﺴـﯿﺎر در ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎﺷﻨﺪﮔﺎن اﻟﺒﺮز ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ اﺷـﺎراﺗﯽ ﺑـﻪ آن ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ آن را ﺑﻪ ﻣﻘﺎل دﯾﮕﺮ واﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ. آﻧﭽﻪ از اﺷﺘﺮاﮐﺎت ﺑﯿﺎن ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺜﺎل و ﺷﻮاﻫﺪی اﺳﺖ ﺑﺮای ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع و ورود ﺑﻪ ﺑﺎﺑﯽ ﺟﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ اﻣﯿـﺪ اﺳﺖ از ﺳﻮی ﻣﺤﻘﻘﺎن ﭘﯿﮕﯿﺮی ﺷﻮد.
(
, 
, 
)
