چکیده:
یکی از عناصر تاریخی مهم و اثرگذار بر معماری ایران، بادگیر است. معماران ایرانی، این عنصر را در رویکرد طراحی اقلیمی بهکار میگرفتهاند. بادگیر یک سیستم سرمایشی ایستا است که با استفاده از انرژی تجدیدپذیر باد، امکان تهویه طبیعی ساختمان را نیز فراهم میکند. بادگیر در سیمای شهرهای قدیمی ایران، به عنوان یک عنصر اثرگذار مطرح بوده، بهطوریکه پس از منارههای مساجد، عنصری مهم در خط آسمان شهر قلمداد میشد. امروز صنعت ساختمان با مصرف چهل درصد از انرژی جهانی و سیستمهای خنککننده و گرمکننده نیز با مصرف حدود شصت درصد انرژی در یک ساختمان، تهدیدی جدی در ایجاد چالشهای زیستمحیطی هستند، از این رو سیستمهای غیرفعال مثل بادگیرها میتوانند جایگزینهایی سنتی ولی مفید برای کاهش مصرف انرژی باشند. پژوهش حاضر با هدف مطالعه بادگیرها در معماری بومی شهر سمنان انجام گردیده است. در مطالعه میدانی تعداد 37 خانه از خانههای تاریخی و واجد ارزش معماری در شهر سمنان انتخاب شده و ویژگیهای کالبدی بادگیرهای موجود مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج نشان میدهد که در گذشته، بناهایی همچون آبانبارها، دارالحکومه قدیم و خانههای تاریخی در سمنان دارای بادگیر بودهاند. ویژگیهای بادگیرها نیز شامل جهت استقرار رو به شمال، تیغهها عمدتا X شکل، ارتفاع بادگیرها از کمتر از 2 متر تا 11.5 متر متغیر بوده و اکثرا دارای سقف مسطح هستند. به لحاظ تزیینات نیز، تعدادی از بادگیرهای بناهای مسکونی سمنان فاقد تزیینات بوده و تعدادی نیز با مصالحی مانند آجر، گچ و یا کاه گل تزیین شدهاند.
One of the most important factors on the Iranian architecture is Windcatcher. Iranian architects has been applied this element on climate designing. A windcatcher (wind tower, wind scoop) is a traditional architectural element used to create natural ventilation and passive cooling in buildings. Windcatchers come in various designs: unidirectional, bidirectional, and multidirectional. Windcatchers are widely used in North Africa and in the West Asian countries around the Persian Gulf, and have been for the past three thousand years. Windcatchers vary dramatically in shape, including height, cross-sectional area, and internal sub-divisions and filters. Windcatcher is a static cooling system, which provides buildings with natural ventilation using wind renewable energy. Windcatcher have been known as one of the most effective elements in Iranian ancient city architecture; so that, they have been identified as the second most important elements after Mosque Minaret. Nowadays, building industry and cooling and heating systems by using 40% and 60% of the world’s energy respectively are considered serious threats to the environment. Therefore, passive systems like Windcatchers could be adequate replacements with respect to energy consumption. Current project aims to study Windcatchers in the traditional architecture of Semnan. 37 buildings with architectural values were selected in the field study and their Windcatcher characteristics were evaluated. Results show that buildings such as Ab anbar, Government House and historical houses had Windcatchers in the past. Windcatcher characteristics included their northward direction, X-shape blades, heights between 2 to 11.5 meters and their horizontal roof. Some of the Windcatchers were decorated using bricks, chalk, cobb or clom but the others were not decorated at all.
خلاصه ماشینی:
جدول ٢: نمونه خانه هاي انتخاب شده شهر سمنان جهت تحليل و بررسي نام خانه کد نمونه نما مقطع / / يوسفي نژاد S-1 / / مهدوي S-2 / / سيدکاظم S-3 / خان بي بي S-4 / / / دوست محمدي S-5 / / سمنانيها S-6 / تدين S-7 / / طاهري S-8 / ادامه جدول ٢: نمونه خانه هاي انتخاب شده شهر سمنان جهت تحليل و بررسي نام خانه کد نمونه نما مقطع / / کلانتر S-9 / تفضلي S-10 / کوچه ننه جان S-11 - - / / کاظمي S-12 / امامي S-13 / / شريعت پناهي S-14 / / / خان بابايي S-15 / / حاج ناصر S-16 ادامه جدول ٢: نمونه خانه هاي انتخاب شده سمنان جهت تحليل و بررسي نام خانه کد نمونه نما مقطع / / رنجبران S-17 / کاشيان S-18 / / حيدريه S-19 / / / حکيم الهي S-20 / / داوودي S-21 / / خطيبي S-22 / / همتيان S-23 ادامه جدول ٢: نمونه خانه هاي انتخاب شده سمنان جهت تحليل و بررسي نام خانه کد نمونه نما مقطع / دکتر تجلي S-24 / / / حمزه ئيان S-25 / / جهان پناه S-26 خانه نانوا S-27 - - / / آرايشگر S-28 / / حاج حشمت S-29 / / افغاني ها S-30 / / طاهريان S-31 ادامه جدول ٢: نمونه خانه هاي انتخاب شده سمنان جهت تحليل و بررسي نام خانه کد نمونه نما مقطع / / حکيم الهي ٢ S-32 / / ناظميان S-33 / فاميلي S-34 / / / ترابي S-35 / / دانايي S-36 / / مصلي S-37 جدول ٣: دسته بندي خانه ها براساس تعداد حياط (ماخذ: نگارنده ) تعداد حياط درصد فراواني بدون حياط 2.