چکیده:
با نگاهی به شعر شاعران پیشامدرن ایرانی، از نخستین سدۀ تاریخ ادبیات فارسی تا دورۀ بازگشت ادبی، میتون دریافت که صور خیال به کاررفته در شعر شاعران قرن سوم تا پنجم هجری، ابداعی، اصیل و محصول تجربۀ شعری خود آنهاست؛ اما با گذشت زمان از اواخر قرن پنجم به بعد، شاعران به جای آنکه ایماژهای محصول تجربۀ شخصی خود و عناصر تازهای از طبیت و زندگی را در شعر وارد کنند، همواره در همان محدودۀ صور خیال شاعران گذشته ماندهاند و همان تصویرها را با دستکاریهاری جزئی وارد شعر خود کردهاند. در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده شده که چرا از اواخر قرن پنجم به بعد (تا دورۀ بازگشت)، صور خیال به کاررفته در شعر شاعران ایرانی غالبا تقلیدی و تکراری است و هرگونه ابداعی نیز از قلمرو دید قدما خارج نمیشود. نگارندگان این مقاله با استفاده از نظریۀ پارادایم توماس کوهن دریافتهاند که یکی از پیشفرضهای پارادایم پیشامدرن، اصالت گذشته است که میتوان آن را در غالب پدیدههای شکلگرفته در آن، از تاریخ تا فلسفه و عرفان و ادبیات، مشاهده کرد. در حوزۀ صور خیال نیز، تسلط همین پیشفرض سبب شده است تا شاعران همواره اشعار گدشتگان خود را با تمامی عناصر معنایی یا صوری آنها، معتبر بشمارند و آنها را به عنوان الگویی کامل و تمامعیار از شعر مد نظر قرار دهند و بکوشند مانند آنان شعر بگویند. در نتیجه تصویرهای مطرح در این دورۀ طولانی (از اواخر قرن پنجم تا دورۀ بازگشت) غالبا تقلیدی است و اگر شاعری دست به نوآوری زده، از قلمرو دید و نگرش قدما بیرون نرفته است.
In a research on premodern Iranian poetries, from the first century of the history of Persian literature to the period of literary return, it can be seen that the imaginary forms used in the poetry of the poets of the third to fifth centuries AH are innovative, original and the product of their own poetic experience. But with the passage of time from the end of the fifth century onwards, poets, instead of incorporating images of the product of their personal experience and new elements of nature and life into poetry, have always remained within the same range of imaginary poets of the past and the same images. They have entered their poetry with minor manipulations. The question that this research seeks to answer is: why from the end of the fifth century onwards (until the return period), the forms of imagination used in the poetry of Iranian poets are often imitative and repetitive, and any innovation from the perspective of the ancients canchr(chr(chr('39')39chr('39'))39chr(chr('39')39chr('39')))t get out?