چکیده:
پدیدهخشک‌سالی با تأثیر بر مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، منجر به آسیب‌پذیری جوامع انسانی می‌شود. در مناطق خشک نظیر استان یزد، اثرات خشکسالی با پدیده خشکی ادغام می شود و فشارهای شدیدی بر جوامع وارد می کند.در این مطالعه به تحلیل آسیب پذیری و تاب آوری جوامع انسانی با خشکسالی به استناد داده های هواشناسی و پایگاه داده های واقعی سرشماری عمومی در طول دوره آماری ۲۰ساله پرداخته شده است.از متغیرهای اقتصادی،اجتماعی وزیست محیطی به عنوان شاخص های تاب آوری وآسیب پذیری استفاده شد. با تحلیل مؤلفه‌های اصلی چند عامل، به‌‌عنوان مؤلفه‌های اصلی انتخاب گردید.با محاسبه شاخص SPI در منطقه خشک‌ترین سال مشخص گردید و با محاسبه میانگین وزنی شاخص همبستگی آن با مؤلفه‌های اصلی منتخب براساس استنباط آماری مناسب بررسی گردید. سپس با استفاده از تحلیل رگرسیون تاثیر خشکسالی بر ابعاد مختلف تابآوری جوامع انسانی بررسی شد.نتایج، وقوع خشکسالی های مکرر در سال های اخیر در منطقه را بیان می کند.تحلیل ارتباطات خشکسالی با عوامل جوامع انسانی از بین عوامل متعدد اقتصادی،مهم ترین عامل موثر در تابآوری جوامع، سطح درامد می باشد.تحلیل عوامل اجتماعی بیانگر ،تاثیر خشکسالی بر تعداد شرکت تعاونی کشاورزی و نرخ بیکاری میباشد.نتایج عوامل زیست محیطی نشان میدهد، که مساحت جنگل کاری ،بیشترین تاثیر دربرابر خشکسالی را دارد.بطور کلی در این استان ارتباط تنگاتنگی بین خشکسالی آسیب پذیری و تاب آوری جوامع انسانی حاکم است.بنابراین هر میزان آسیب پذیری کاهش یابد میزان تاب آوری جوامع بیشتر می شود.میزان وابستگی به طبیعت بر آسیب پذیری و تابآوری تاثیر گذار است بنابراین در مدیریت بلند مدت این مناطق بایستی وابستگی جوامع انسانی به خشکسالی کاسته شود تا نوسانات آن منجر به تخریب تاب آوری این جوامع نگردد.برای این منظور بهترین راهکار تنظیم تقاضای جوامع انسانی متناسب با زنجیره تولید،صنایع تبدیلی و بازیافت در این مناطق است
Explanation of the subject: The annual drought phenomenon, by affecting economic, social and environmental issues, leads to the vulnerability of urban and rural households and the instability of their livelihoods. Yazd is one of the provinces with drought. Consecutive droughts in the province necessitate integrated management and community adaptation in times of drought.
Method: Taking into account the length of the statistical period of 20 years and to obtain the results with a high level of confidence, the main data of the census documents that have been compiled for the development of cities and villages have been used. By analyzing the main components of several factors, it was selected as the main components. By calculating the standard precipitation index in the arid region, the driest year was determined and by calculating the weighted average of their correlation index with the main components of socio-economic and ecological environment based on appropriate statistical inference. At the end of the year, the effect of drought on different dimensions was presented by step-by-step linear regression, analysis and communication between them to adapt and resilience of individuals in society.
According to the general results, one of the most important economic and dry economic losses is the annual income of the villagers, which can be due to the decrease in the area under cultivation and production of the main agricultural products. In the social sector, people with knowledge and awareness should increase their adaptive capacity to the occurrence of drought, in order to reduce the vulnerability of social issues to the phenomenon of drought. The results show that unemployment insurance has increased following the drought. The main reason for this is the unemployment of farmers affected by drought, so changing jobs along with temporary migration or the production of handicrafts, etc. can increase the relative income of households at the time of occurrence and prevent unemployment in these conditions. Increasing unemployment will cause other social harms such as poverty, declining health, increasing disease, and reducing judicial and social security. According to the results, one of the components that has established a high standard of rainfall during the drought year is the theft of livestock, which shows a decrease in the social security of the community. People in the study community increase their adaptability to the annual drought by increasing breeding work, such as rangeland improvement, rainfall collection, biological improvement, afforestation, and irrigation reform.
خلاصه ماشینی:
اغلب اين پيامدها به ترکيبي از عوامل اقتصادي اجتماعي و زيست محيطي نسبت داده ميشوند ولي ميتوان با شناسايي مؤلفه هاي اصلي اقتصادي اجتماعي و زيست محيطي تحت تاثير خشک سالي و روابط آن ها با اين پديده و بررسي سازگاري و تاب آوري افراد جامعه و نيز برنامه ريزي دقيق در برابر چنين سوانحي، تبعات آن ها را کاهش داد.
در پايان جهت بررسي سازگاري و تاب آوري افراد جامعه با مشخص نمودن خشک ترين سال در طول دوره آماري مورد مطالعه و با استفاده از روش رگرسيون خطي چند متغيره بين مؤلفه هاي اصلي در بخش هاي اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي و ميانگين وزني شاخص بارش استاندارد روابطي برقرار گرديد ، که بر اساس آن مدل هايي ارائه گرديد تا بر طبق آن ها ميزان تاثير و آسيب خشک سالي بر هر مؤلفه مشخص گردد و افراد جامعه بتوانند با شناسايي و آگاهي از آن ها خود را با شرايط بحراني خشک سالي سازگار نمايند.
نتايج شاخص محاسبه شده بارش استاندارد در ايستگاه تفت در طول دوره آماري مورد مطالعه ، نشان مي دهد که در سال هاي ١٣٧٩-١٣٧٨، خشکسالي بسيار شديد در تمامي مقياس هاي زماني مطالعاتي در منطقه مورد مطالعه اتفاق افتاده است .
نتايج محاسبه شده شاخص بارش استاندارد شده در ايستگاه مروست نشان مي دهد که در مقياس زماني ٣ ماهه سال هاي ١٣٧٨-١٣٧٧ ،١٣٨٧-١٣٨٦ و ١٣٩٠-١٣٨٩ خشکسالي در وضعيت متوسط قرار گرفته است .
و بيشترين شدت خشکسالي در اين مقياس هاي زماني در سال ١٣٨٧-١٣٨ رخ داده است و رقم شاخص SPI محاسبه شده ٢/٦١- مي باشد که وضعيت خشکسالي بسيار شديد را نشان مي دهد.
(
, 
, 
)
