چکیده:
در این تحقیق با هدف رسوبشناسی رودخانه جاجرود در بالادست سد لتیان، ابتدا برای آشنایی کلی با وضعیت جغرافیایی و زمینشناسی منطقه بازدید صحرایی انجام گرفت. پس از تعیین محل نمونهبرداری، نمونههای برداشته شده به آزمایشگاه منتقل شد. از مطالعات مورفوسکوپی ذرات این نتیجه حاصل گردید که شکل ذرات در طول رودخانه دستخوش تغییراتی است که این تغییرات از روند خاصی تبعیت نمیکنند. علت این امر آن است که رسوبات جاجرود از لیتولوژیمتنوعی برخوردارند و آبراهههای فراوانی در طول محدوده به رودخانه اضافه میگردند، بنابراین طبیعی است تغییرات فرم ذرات روند خاصی نداشته باشد. زیرا ذراتی با ترکیب شیمیایی و کانیشناسی متفاوت به رودخانه اضافه میشوند که مقاومت، اندازه و شکل اولیه متفاوتی دارند. علاوه بر آن مسافتی را که ذرات مطالعه شده طی کردهاند، متفاوت بوده و نتیجتا اثرات سایشی و خوردگی در آنها یکسان نخواهد بود. همچنین رودخانه جاجرود در محدوده مورد مطالعه با میانگین ضریب پیچش 1/10 و شیب متوسط 4% و وجود سدهای فراوان در بستر خود (پارامتر سدی بیشتر از 1), میانگین دبی سالیانه (119/7متر مکعب بر ثانیه در شهریور ماه و حداکثر آن 208/6متر مکعب بر ثانیه در اردیبهشت ماه), نوع بار رسوبی (فاقد بار معلق ), یک رودخانه بریدهبریده با بستر گراولی - ماسهای است. مقدار نهشت کانیهای سنگین از بخش ابتدای مسیر به سمت انتهای مسیر کاهش مییابد، بنابراین چنین به نظر میرسد که کانیهای سنگین به دلیل وزن مخصوص بالا, بیشتر در بخشهای ابتدایی مسیر رسوب نموده و به طرف انتهای مسیر مقدار آنها کاهش مییابد. لازم به ذکر است که مقدار کانیهای سنگین مغناطیسی (اکسیدهای آهن) از ابتدا به سمت انتها کاهش مییابد که علت آن جرم مخصوص بالای آنها و رسوب بیشتر آنها در ابتدای مسیر میباشد.
In this research we aimed to study the sedimentology of Jajrud River, upstream from Latian Dam. Initially, a field review was conducted to ascertain complete familiarity with the geographical and geological conditions of the proposed region. After determining the sampling location, the acquired samples were taken to the laboratory. From morphoscopic studies of the sediments, we have determined that particles often undergo changes during the river course. Hence these changes do not adhere to a particular process. Since Jajrud sediments enjoy diverse lithology with plenty of channels and waterways included, therefore it is natural that particle changes do not have a particular process. This is also due to the fact that particles with chemical composition and diverse mineralogy possess different resistances, sizes and primary shapes. The distance that particles cover are diverse, hence they would not remain the same due to the effects of erosion and corrosion. Jajrud River in the proposed study limit, has a 10.1 torsion coefficient, an average incline of 4%, the presence of abundant dams in its own bed (dam parameters more than 1), an average annual discharge (119.7 cu.m/sec during September and a maximum 6.208 cu.m/sec during April) the type of sedimentation (lack of suspension), and a mutilated river with a gravel-sand bed. Congruent quantity of heavy minerals is decreased in the final stage compared to the initial stages. It seems that heavy minerals, due to their particular high weight, are sedimented more in the initial stage and their quantity is decreased in the final course. Additionally, the quantity of magnetic heavy minerals (iron oxides) are decreased towards the utmost end, most likely due to the particular rust above them as well as increased sedimentation at the initial stage.
خلاصه ماشینی:
علت اين امر آن است که رسوبات جاجرود از ليتولوژيمتنوعي برخوردارند و آبراهه هاي فراواني در طول محدوده به رودخانه اضافه ميگردند، بنابراين طبيعـي اسـت تغييرات فرم ذرات روند خاصي نداشته باشد.
همچنين رودخانه جاجرود در محدوده مورد مطالعه با ميانگين ضريب پيچش ١/١٠ و شيب متوسط ٤% و وجود سدهاي فراوان در بستر خود (پارامتر سدي بيشـتر از ١), ميانگين دبي ساليانه (١١٩/٧متر مکعب بر ثانيه در شهريور ماه و حداکثر آن ٢٠٨/٦ متر مکعب بر ثانيه در ارديبهشت ماه ), نوع بار رسوبي (فاقد بار معلق ), يک رودخانه بريده بريده با بستر گراولي - ماسه اي است .
به ويژه در حوزه آبريزي که داراي سازه هاي آبي است يا اينکه طرح احداث اين سازه ها مورد نظر ميباشد، ضرورت دارد قبل از احـداث چنـين سـازه هايي مطالعـات دقيقـي از نظـر رسوب شناسي، ميزان رسوبدهي سازندها و آبخيزداري منطقه صورت گيرد تا با ضريب اطمينان بيشتري مبادرت به ساخت اينگونه سازه ها بر روي رودخانه ها گردد.
جدول (١): پارامترهاي آماري (به تصوير صفحه مراجعه شود) ٤-٢- مورفوسکوپي جهت بررسي شکل ذرات رسوبي در رودخانه جاجرود گراولهاي کف بستر نمونه هاي N,K ,H ,F ,E ,L ,D انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند.
با توجه به اينکه رسوبات جاجرود از ليتولـوژي متنـوعي برخـوردار اسـت و آبراهـه هاي زيادي در محدوده مورد مطالعه به رودخانه اضافه ميشوند، طبيعي است که تغييرات موجـود در فـرم ذرات رونـد خاصي نداشته باشد.
- با توجه به نوع کانيهاي سنگين که در نمونه هاي رسوبي يافت شده است (جداول ٣-١و٣-٢) ميتوان نتيجـه گرفت منشأ رسوبات بستر رودخانه جاجرود سازند کرج است .