چکیده:
خاقانی از جمله شگفت ترین شاعران قصیده گوی و از ارکان شعر فارسی است و آثار
بازمانده از او یکی از ارجمندترین میراث های ادبی و فرهنگی زبان فارسی است. قوت
اندیشه و مهارت او در ترکیب الفاظ و خلق معانی و ابتکار مضامین جدید و پیش گرفتن
را ه های خاص در توصیف و تشبیه مشهور است و هیچ قصیده و قطعه و شعر او نیست که
از این جهت تازگی نداشته باشد. از دیوان خاقانی به روشنی برمی آید که خاقانی مرد دین
است. بخشی از اشعار او قصایدی را تشکیل می دهد که بیانگر اعتقادات مذهبی اوست
که در توحید، موعظه و نعت حضرت محمد (ص) بیان کرده است. در این مقاله نگارنده
سعی دارد با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به بررسی مذهب خاقانی و در نهایات
به چگونگی تجلی کعبه، توحید و نبوت در اشعار خاقانی بپردازد.
خلاصه ماشینی:
هر چند برخي بر اين عقيده اند که خاقاني صوفي صرف نبوده است ولي بايد در نظر داشت ديوان او خوان و رزمه رنگارنگي اســت آراســته به نعمت خدا، منقبت حضرت رسول (ص )، توصيف کعبه ، زهد و اندرز، مدح ، رثا، تشــبيب و تغزل (نصراللهي ،٣٢٨،١٣٩٠) خاقاني ، آيات فراواني از قرآن کريم را اقتباس کرده و آنها را دستمايه بيان هنري خويش قرار داده اســت .
76 پيشينه تحقيق : کتاب گزيده اشــعار خاقاني از دکتر عباس ماهيار (١٣٧٣)، کتاب شرح ديوان خاقاني از دکتر محمدرضا برزگر خالقي (١٣٨٧) و همچنين مي توان به مقالاتي در اين زمينه اشاره نمود از جمله مقاله اي با عنوان جلوه هاي ارادت خاقاني به پيامبر اکرم (ص ) و اهل بيت نوشته جليل اميرپور داريابي و طاهره کوشايان (١٣٩٥)، مقاله سيماي پيامبر اعظم (ص ) در ديوان خاقاني شرواني نوشته جهانگير صفري (١٣٨٦)، مقاله تجلي صفات ائمه هدي (ع ) در ديوان خاقاني نوشته عطامحمد رادمنش (١٣٩٠)، مقاله جستاري بر اعتقادات ديني و فقهي در اشعار صوفيانه خاقاني نوشته الهام شکري ، مقاله ديگري با عنوان تصاوير کعبه و ترک ادب شــرعي در شعر خاقاني نوشته محســن ذوالفقاري (١٣٩٢)، مقاله با عنوان سيماي امام علي (ع ) در اشعار خاقاني نوشته هوشنگ محمدي افشار (١٣٩٢)، مقاله کعبه در آثار مرندي نوشته ليلا مرندي پرداخته است .
(خاقاني ، ١٣٧٨، ١) از ديوان خاقاني به روشــني برمي آيد که خاقاني مرد دين اســت و بخشي از اشعار او قصايدي را تشکيل مي دهد که بيانگر اعتقادات مذهبي اوست که در توحيد، موعظه و نعت رسول اکرم (ص ) بيان کرده است (اميرپور دارياني، ١٣٩٥) ٦- مذهب خاقاني مذهب دولت هاي غالب و امرا در دوره خاقاني (از سلجوقيان تا خوارزمشاهيان ) مذهب اهل تســنن بود.